ANH DUỆ TÔI VÀ NHỮNG NGƯỜI BẠN

 

 

 

 

Ảnh trích từ Bài viết của anh Nguyễn Tri Tông đăng trong ĐS PTGĐTĐ số 8 - ĐH VII, Seattle WA 2003 

 

 

"Hồng trần như mộng, người tỉnh mộng tan. 

Nhân sinh như kịch, người tan kịch tàn!"

(?)

 

Hôm anh Nguyễn Trung Quân về VN ghé thăm tôi, có nhắc bài của anh Nguyễn Tri Tông viết về anh Ba tôi (Trần Tuấn Duệ), tôi thử lên mạng tìm cầu may nhưng tìm mãi không ra. Chịu thua một thời gian dài nhưng trong lòng khó chịu lắm, vì khát khao muốn biết được tình cảm tốt đẹp của bạn bè dành cho người anh đã mất, nên một hôm tôi đánh bạo nhờ anh Trần Bang Thạch tìm giúp, thật bất ngờ, nhờ anh bữa trước, bữa sau anh đã lập tức gởi bài! Tôi cảm động và mang ơn anh vô cùng!

 

Vừa đọc vừa khóc, nhứt là câu cuối anh Tông viết: "Bên kia thế giới, chắc Duệ đã gặp mặt..." 

Anh Ba tôi lớn hơn tôi tới mười sáu tuổi, nên anh thường nói đùa: "Tao ráng thêm hai năm là đẻ được bây!". 

Trên cầu chợ Biên Hòa một chuyến ra đi không thành, tôi như còn thấy rõ ràng trước mắt dáng anh cao lớn trong bóng nắng sáng lòa đăm đăm đứng nhìn xuống tôi lúc ấy đang trên con thuyền nhẹ trôi lướt qua. Sao tôi cứ nhớ mãi hình ảnh đó, mới tinh như ngày hôm qua... Sau này khi anh tôi mất rồi, tôi mới thấy sao anh giống đến vậy hình ảnh Patrick Swayze đoạn cuối phim "Ghost" đứng giữa luồng ánh sáng trắng nhìn người thân lần cuối cùng trước khi rời thế gian... 

 

Anh Nguyễn Tri Tông là đàn anh của anh Ba tôi nên có lẽ không có nhiều kỷ niệm thời đi học với nhau như anh Nguyễn Trung Quân, anh Triệu Canh Ngũ, anh Huỳnh Thiện Hân, không có nhiều kỷ niệm thời dạy học với nhau như anh Võ Văn Trí, thầy Võ Đăng Lành...

 

Già, chuyện mới thì quên đầu quên đuôi mà sao chuyện xưa cứ nhớ hoài! Để từ từ tôi kể bạn nghe... 

Tôi thành thật xin lỗi nếu có chi tiết nào không chính xác do thời gian hơn năm mươi năm bào mòn ký ức bao giờ không hay.

 

Tôi còn nhớ những ngày luân lạc nơi rẫy rừng, buổi tối nằm tòn ten trên võng dưới ánh đèn dầu tù mù, anh tôi hay kể ngày nhỏ cùng mấy người bạn từ thời để chỏm trốn ngủ trưa xuống bến Ninh Kiều tắm sông hay đi đá banh bàn, bị Má cầm roi đi tìm rượt chạy tán loạn. Anh vừa kể vừa cười ha ha có vẻ thú vị lắm. Có lẽ đó là giây phút hiếm hoi tôi thấy anh cười, kể từ sau khi anh bỏ dạy đi làm nông dân.

 

Còn lần đầu tiên tôi thấy anh khóc? Đó là lần anh Thọ tử trận. Anh tôi về nhà tả lại cái chết thê thảm của bạn, giọng run, tay run, nước mắt chảy ròng ròng. Sau này cứ mỗi lần nghe tin một quân nhân chết trận, tôi luôn hình dung nỗi đau đớn dai dẳng anh Thọ chịu đựng trước khi lìa đời, và gia đình tôi ai cũng xót thương chị Thiên Kim, vành khăn tang trắng quàng lên mái tóc lúc ấy hãy còn rất xanh.

 

Hồi gia đình chưa suy sụp, thỉnh thoảng anh tôi hay kéo bạn về nhà đãi đằng. Trong lúc Má và hai chị tôi bận túi bụi dưới bếp với mấy món nem nướng cháo bồi thì tôi, lúc đó chỉ là con nhỏ chín mười tuổi, hay len lén chạy lên nhà trên núp nghe mấy anh nói chuyện rôm rả. Trong đám bạn anh Ba tôi, tếu nhứt và sôi nổi nhứt là anh Nguyễn Trung Quân. Tôi vẫn còn nhớ rõ câu chuyện tiếu lâm anh Quân có lần kể về anh tân binh đứng xớ rớ hoài không biết xếp vào hàng tòm tem em vợ hay vào hàng tòm tem chị vợ! 

Kỷ niệm với anh Quân khá nhiều, nhưng hai kỷ niệm nhớ đời là lần đi vượt biên chung với anh chị và hai nhóc Trấn Quốc, Thư Trung lúc đó còn nhỏ xíu, khi thất bại trở về lúc nửa đêm tấp vô cồn cỏ sông Sài Gòn, cả thuyền bị muỗi độc cắn vết nào vết nấy sưng bằng bánh cam, ở giữa có một tim mủ vàng, ngứa ngáy không chịu nổi tới nửa tháng sau. 

Kỷ niệm thứ hai là khoảng năm 73, 74 (?) anh Quân ra tranh cử, anh Ba bắt tôi và thằng em út đi dài dài ngoài đường phát tờ rơi vận động bỏ phiếu cho anh Quân, hai chị em ôm chồng tờ rơi nặng chịch và xấp carte de visite từ chợ Cần Thơ lội bộ đi phát từng nhà, vô tới qua khỏi cầu Tham Tướng, khi về tới nhà hai chân mỏi rụng.

 

Tôi cũng nhớ anh Cao Thanh Tùng sử dụng nhiều nhạc cụ rất hay, và anh Tòng em trai anh Tùng (không biết tôi nhớ đúng không) tại nhà tôi đã hát bài "Những chiều không có em" cao vút tuyệt vời. Những chiều không có em, phố buồn nằm im bóng. Ai chờ ai đây, mà bâng khuâng nhặt lấy chiếc lá úa, Tiếc thời xuân xanh tựa chiếc lá vàng kia khi mùa thu gọi hồn... Giọng anh Tòng khi hát tới "chiếc lá úa" bỗng vút lên hoang hoải, thê thiết, và đôi mắt anh mơ màng ngập tràn nghệ sĩ tính.

Hồi đó hễ tới giờ phát chương trình "Đố vui để học" là cả nhà đều đón xem anh Cao Thanh Tùng dẫn chương trình với chất giọng trầm ấm rõ ràng, vừa sinh động, vừa tài hoa: Hễ cần minh họa cho một đoạn thơ là anh rút ống sáo ra thổi liền một hơi dài lâm ly làm ai cũng lác mắt!

 

Anh Triệu Canh Ngũ rất ít nói, đôi mắt một mí và hàng ria đậm. Tất cả những gì tôi nhớ nhứt về anh Ngũ là anh học rất giỏi, thi Tú Tài ban A đậu hạng Bình rồi cao hứng thi luôn ban B được hạng Bình Thứ, là tấm gương chuyên cần mà anh Ba tôi cứ khen ngợi hoài để nhắc nhở mấy đứa em. Hồi đó anh tôi cũng hay kể chuyện nhạc sĩ Trịnh Công Sơn nghe nói cô Diễm Xưa lên Đà Lạt chơi bèn lập tức chạy lên tìm để rồi chứng kiến cảnh anh Ngũ đang dạy cho Diễm khiêu vũ trên đồi Cù. Sau 75 trong nhà tôi quay qua quay lại lủ khủ toàn là thuốc anh Ngũ bào chế: Dầu gió Phật Bà, thuốc nhỏ mắt, thuốc cảm, thuốc ho, thuốc chống dị ứng, viêm mũi... Chị Triệu Quới, em gái anh Ngũ, là bạn học với chị tôi. Đứa con nít là tôi đã bao lần thầm ước ao được mau lớn và được đẹp thanh thoát như chị!

 

Anh Huỳnh Thiện Hân dáng nhỏ thó, nụ cười hiền lành, lúc rối ren nhứt năm 75 đã từ miền Trung di tản về SG cùng một chuyến tàu với tướng Ngô Quang Trưởng và nghe Ông buồn rầu tâm sự: "Quân sự không theo kịp chính trị, anh à!".

 

Trong những người bạn của anh tôi từ thời để chỏm, chơi thân nhau tới lớn và cùng nhau thành đạt, có một người lúc nào cũng hiền lành trầm lặng, ánh mắt lúc nào cũng buồn buồn, đó là anh Hoài. Anh bị tật ở lưng nhưng bệnh tật không làm anh thua sút bạn bè với tấm bằng dược sĩ đáng ngưỡng mộ. Sau này khi gia đình tôi tan tác và suy sụp phải lui về ẩn cư nơi rẫy rừng, thỉnh thoảng trong những chiều mưa rỉ rả, chúng tôi hay ngồi xúm lại bếp lửa ấm áp vùi mấy củ khoai mì khoai lang thơm phức và khi cùng nhau nhắc lại những người Cần Thơ, thế nào chị Tư tôi cũng nhắc đến anh Hoài, chị nói không biết anh Hoài có sống mạnh giỏi không, có lẽ lúc bấy giờ anh đã có con có cháu, và chị tôi luôn cầu mong anh một đời bình an.

 

Tôi không biết nhiều về anh Nguyễn Công Đức, con của bác Văn Nhiều. Kỷ niệm duy nhứt tôi còn nhớ là anh Ba hay dẫn tôi ra tiệm sách Văn Nhiều để tìm mua sách mới, mỗi lần dễ đến cả chồng! Có khi anh Ba gặp anh Đức, hai người đứng nói chuyện rôm rả ngoài hiên, thì tôi, con bé mười mấy tuổi ranh mãnh "lợi dụng thời cơ" mặc sức lang thang trong tiệm sách, ngấu nghiến "coi cọp" mấy cuốn truyện ma! "Truyện đường rừng" của Lan Khai, "Vàng và máu" của Thế Lữ - mấy tựa sách này đều có sẵn ở nhà nhưng anh Ba không cho tôi đọc, vì cái tội sợ ma không dám thức khuya học bài! 

Anh tôi có niềm đam mê đọc sách lớn đến nỗi tiền dạy học bao nhiêu đều đem đi mua sách, do vậy nhà tôi y như thư viện, từ nhỏ đến lớn tôi chưa hề phải đi tìm mua hay mượn sách từ nơi khác. Sau ngày 30, tất cả các sách đều phải đem nộp cho Phường. Sách nhà nhiều quá, muốn nộp hết cho Phường chắc phải cần tới xe tải! Mà chúng tôi cũng không cam tâm. Vậy là mớ xé, mớ đốt, mớ bán ve chai. Xé tới sưng tay, đốt tới sưng mặt (vì hơi nóng). Mấy chị em vừa xé, vừa đốt, vừa khóc hu hu.

 

Thời Hiệu Trưởng Võ Văn Trí còn "tại vị", học trò chúng tôi chẳng đứa nào không biết câu: "Tóc em dài em cài hoa thiên lý, Tóc anh dài ông Trí cạo đầu anh!". Ngôi trường Phan Thanh Giản mấy năm đó như thay da đổi thịt, cây kiểng tươi tốt trong sân trường và xanh um hai bên những lối đi, đến nỗi anh Trí tự hào nói với anh tôi: "Tao sẽ làm cho trường mình đẹp như lăng Khải Định!". Giờ gẫm lại thấy cũng... ngộ, trường học, sao không ví với cái gì, lại ví như lăng mộ? Phải chăng đó là điềm gỡ báo trước ngôi trường sẽ mất tên, mất cả tượng cụ Phan sau đó không lâu!

Anh Trí cũng cao lớn và mang kiếng trắng như anh Ba tôi, nước da bánh ích, cười lúm đồng tiền rất có duyên. Đặc biệt hai người đều có giọng giảng bài oang oang như lệnh vỡ. Anh Trí giảng Cours De Langue bên kia Phan Thanh Giản, anh tôi giảng Kiều bên này Đoàn Thị Điểm, hai trường cách nhau một con đường nhỏ xíu nên nghe tiếng nhau vang vọng, thế là hai ông thò đầu ra cửa sổ, giơ nắm tay dứ dứ nhau, và toét miệng cười... 

 

Tôi không nhớ chính xác năm nào các giáo sư miền Nam buộc phải đi học quân sự chín tuần ở Thất Sơn. Anh Trí và anh Ba tôi cao lớn nên mặc đồ treillis nhìn thiệt bặm trợn và oai hùng. Hai anh cùng cận thị, nhưng lại cùng đoạt bằng thiện xạ! 

Điều thú vị hơn nữa, là thầy Võ Đăng Lành dạy Pháp văn Đoàn Thị Điểm, người nhỏ thó nhưng học bắn súng trường không hề thua  kém ai. Anh tôi kể khi có cố vấn Mỹ đến thăm, người sĩ quan đứng đầu (lúc đó tôi còn nhỏ quá không để ý  tướng, tá nào) không gọi anh Duệ, anh Trí, mà gọi thầy Lành ra bắn biểu diễn cho gã Mỹ mắt tròn mắt dẹt nhìn vị giáo sư nhỏ bé nhanh nhẹn bắn những phát súng liên tiếp trúng đích!

 

Khoảng năm tám mươi, lúc đó anh tôi còn yên ổn làm rẫy, thỉnh thoảng lại dong ruỗi về Sài Gòn trên con "chiến mã" SS50, anh hay chạy tới trước chợ Tân Định để gặp anh Lưu Thùy Sử, lúc đó đang chạy xe ôm, nợ cơm áo khiến anh quá đỗi phong trần, ốm nhom đen thùi, nhìn không ai biết anh từng xuất thân Cao học hành chánh. Lần đầu tiên anh Ba dẫn tôi ra chỗ anh Sử, anh tròn mắt nhìn tôi kêu trời: "Trời đất ơi, con QN đây sao? Sao nó cao dữ ôn?".

Thời gian anh tôi bị nạn, lần nào tình cờ gặp tôi trước chợ, anh Sử cũng kêu đứng đó chờ anh chạy vô mua bịch mè, biểu đem về rang gởi anh tôi ăn "để ráng cầm cự". Khi gia đình tôi bỏ xứ ra đi, cũng là nhờ anh Sử cho tá túc qua đêm để hôm sau lại lên đường về rẫy rừng. Rất lâu sau này khi đã về Sài Gòn và yên bề gia thất, tôi có trở lại chợ Tân Định tìm anh, nhưng mấy ông xe ôm ở đó không ai còn ai biết anh Sử là ai. Qua bài viết này nếu tình cờ anh Sử có đọc được những dòng này, xin hãy nhận nơi em và gia đình em lòng  biết ơn sâu sắc. Khi một con người mới vừa thất thế, lúc đó lập tức biết ngay ai là bạn, ai là bè! Anh Sử là người bạn trong cơn hoạn nạn, chớ không phải bạn chỉ có mặt lúc trà dư tửu hậu, để rồi vội vã trở mặt phủi tay khi đất trời nổi cơn gió bụi.

 

Cứ nghe trong thơ nhạc và tiểu thuyết nói hoài mấy chữ "thế thái nhân tình", nhiều khi còn thấy nó... cải lương! Đến một ngày khi đã thấm đẫm tình đời, mới thấy bốn chữ đó sao mà thấm thía! 

Anh Ba tôi đau lắm, thấm lắm mỗi lần nhắc lại chuyện bị người bạn thân xua ra khỏi nhà khi anh tôi ghé nhà hỏi xem anh đó có tính toán gì không vào những ngày đầu tháng Năm - người bạn mà anh tôi quý mến nhiều đến nỗi trước đây cứ dặn đi dặn lại chị em tôi là phải chọn em cún giống papillon đẹp nhứt trong bầy để đem tặng. Vừa thấy anh tôi, anh bạn đó lộ vẻ sợ hãi, rồi bất ngờ chợt khóc tu tu, và móc túi đưa cho anh tôi một vốc tiền giấy đủ loại lẫn lộn trong hai bàn tay ngửa: "Duệ à, mầy cầm tiền rồi đi đi !!!"

Anh tôi ngỡ ngàng đến chết sững vài giây, rồi quay lưng không nói một lời, để lại anh bạn tần ngần đứng đó với vốc tiền đầy, dáng cao to lừng lững trong nắng chiều - cái người mà mới hôm qua còn thân thiết với anh tôi như anh em cùng khúc ruột, và từng là mục tiêu mơ ước của bao nhiêu cô gái đẹp Cần Thơ!

Có lẽ đó là vố đời đau đớn nhứt của anh tôi, mở màn cho những vố khác sau đó, cho đến khi anh tôi qua đời trong đói khát bệnh tật sau những chấn song.

 

 

Anh tôi trả nghiệp sớm. 

Mà không phải chỉ mình anh, sau đó những người thân của tôi cũng lần lượt trả nghiệp rồi ra đi... 

Hiu quạnh quá! 

 

Vị thập ma, vị thập ma?

Thiên hữu giá dạng đích an bài?

 

Bởi vì sao, bởi vì sao?

Ta lại chịu cảnh thế này?

 

(Trích "Ngũ bách niên tang điền thương hải")

 

 

May mắn thay, đến một lúc nào đó tôi cũng kịp nhận ra: "Đời sống ta như một dòng sông, vỗ vào bờ mình, chẳng phải để cảm thấy bị giam hãm, mà để mỗi lúc nhận thức rằng mình có một lối thoát vô tận về phía biển cả" (Tagore). 

 

Phải, anh tôi đã thoát rồi. Biết đâu anh giờ này đang vui cười ở một thế giới không có ác đạo, và nhìn xuống ngậm ngùi thương cho đứa em gái côi cút còn lạc loài ở chốn nhân gian???

 

 

 

TCQN

28/05/2018

 

 

 THƠ GỞI MỘT NGƯỜI BẠN 

 

 

Bạn già quý mến,

Cám ơn bạn đã mất công gởi nhiều tài liệu và hướng dẫn tui trong chuyện tu tập. 
Tui chịu ơn bạn nhiều, hồi đó là giúp đỡ lúc tui khó khăn, bây giờ lại giúp đỡ phần hồn!

Bạn à, từ lâu rồi tui vốn "thấm" cái lẽ vô thường qua cảnh gia đình mình bảy nổi ba chìm trong cơn chính biến. Hồi trẻ đọc Hồng Lâu Mộng, khi thấy một gia đình giàu có đông đúc lúc tàn cuộc thảm thê, kẻ chết âm thầm trong tù ngục, người luân lạc chốn lầu xanh, kẻ bỏ đi tu dưới trời mưa tuyết, là tui cứ ngậm ngùi mang mang trong lòng. 

Ngoảnh lại cuộc đời mình chỉ là bức tranh vân cẩu! Tuổi thanh xuân bao nhiêu mộng mơ về tình yêu, về công danh, về sự thành đạt, thoắt cái đất trời nổi cơn gió bụi, gia đình suy sụp rồi tiếp nối bao nhiêu người thân ra đi trong oan nghiệt, tui còn ngu dốt suy nghĩ không thông, cứ oán trời trách đất, không nghĩ mình và gia đình biết đâu đang phải trả bao nhiêu tội, nghiệp, đã gây trong kiếp trước! Càng sống, càng thấm thía ý nghĩa của sự thành, trụ, hoại, không...
 

Nên tui luôn có ý xa rời thế gian này, dĩ nhiên chỉ trong tâm tưởng, vì bổn phận làm mẹ, làm vợ vẫn còn canh cánh, chỉ xa rời bằng cách hạn chế đến mức tối đa chuyện đình đám tụ họp (đám tang thì đi, đám tiệc thì trốn). Xa rời bằng cách co mình lại để có nhiều thời giờ hơn nghĩ suy cho cùng cái lẽ "Tái ông thất mã", "thương hải tang điền", "thiện ác chi nghiệp diệc bất vong"... 

Bắt đầu thấm thía cái nỗi "nước cạn bèo chấm đất", "phù thịnh bất phù suy". 
Bắt đầu thấy rõ sự bấp bênh của cái gọi là sự sung túc thịnh vượng của một dòng tộc. 
Bắt đầu thấy rõ sự mai mỉa của cái gọi là tình chị em, thật ra thứ tình đó chỉ tồn tại khi những đứa trẻ hãy còn thơ dại, và lập tức dẫy chết khi trong chị em bắt đầu manh nha ý thức về "quyền tư hữu". 

Cũng từ từ thấy được sự vô nghĩa của cái gọi là tình yêu, thật ra chỉ là một cuộc trao đổi những điều kiện ắt có và đủ. 
Bắt đầu thấy rõ mặt trái của cái gọi là tình vợ chồng, thật ra chỉ là bèo nước tương phùng. 

Và bắt đầu biết sợ luân hồi...

Bạn biết không, ngày còn đôi mươi, những đêm "mai phục" ở rẫy rừng chờ những chuyến đi, đêm nào tui cũng đọc kinh Phật dưới ánh đèn dầu leo lét. Khi thì kinh Phổ Môn, kinh Na Tiên Tỳ kheo của dịch giả Đoàn Trung Còn, lúc thì kinh Duy Ma Cật, kinh Địa Tạng, kinh Kim Cang... Vừa đọc vừa so sánh nghĩa tiếng Việt và tiếng Hán, nhưng khi tụng thì thích tụng tiếng Hán, vì không hiểu sao lại thích nghe tiếng tụng kinh của mình trầm buồn vang lên đơn độc trong đêm vắng... Không hiểu hết ý nghĩa đâu, chỉ phần nào thôi, nhưng thấy thích lắm, nhứt là những câu:

...Nhất thiết hữu vi pháp

Như mộng huyễn bào ảnh

Như lộ diệc như điện

Ưng tác như thị quán...

Lúc đó hoang mang lắm, bơ vơ lắm, không biết tương lai đi về đâu, nên tui cứ bám lấy Phật như một cái phao mong đời mình được cứu rỗi. Được cứu rỗi - lúc đó - là được độ trì cho ra đi suông sẻ, được sống bình an trong một đất nước văn minh, có công lý, được đi học lại, và cái tên của mình sẽ oanh liệt nằm trên bìa đỏ cuốn luận án Tiến sĩ ở một đất nước cách đây nửa vòng trái đất... Được cứu rỗi, là mong mình một ngày được trở thành một phụ nữ rạng rỡ công danh...

Giờ thì, (không chối là vẫn còn chút xíu tiếc nuối mỗi khi đọc tin một cô gái thành đạt nơi xứ người), nhưng may thay, đã khác đi nhiều, không cứ mãi ngậm ngùi với hai tiếng "phải chi". 

Qua bao nhiêu năm, thú thật, vì không bỏ công nghiên cứu nên kiến thức về Phật pháp không tăng thêm bao nhiêu, nhưng cảm nhận về Phật pháp thì đầy đặn hơn, biết bằng lòng với hiện tại vì hiểu cuộc đời bèo bọt như bóng nắng một ngày. Tin Phật, cầu Phật, niệm Phật, giờ không phải để ngóng tìm sự giúp đỡ cho những điều kiện vật chất nhỏ nhoi và phù hoa, mà là cầu sự độ trì để thân tâm luôn bình an, để tiêu tan tội, nghiệp, và để thoát cảnh luân hồi, về bên chân Phật. 

Ước muốn đó chắc không dễ gì thành tựu nơi kiếp này, thôi thì cầu cho được kiếp sau làm người bình an - bình an mà có trí huệ, để lại được tin Phật, cầu Phật, niệm Phật, đến bao nhiêu muôn kiếp nữa, đủ phước báu để thoát cảnh làm người, đến nơi không có ác đạo, để được "như như" mà nghe "chư bảo hàng thọ, cập bảo la võng, xuất vi diệu âm, thí như bá thiên chủng nhạc đồng thời câu tác"!

Đôi dòng tâm sự cùng bạn. Một lần nữa thật lòng cảm ơn bạn. Chúc bạn mọi điều hanh thông, sức khỏe dồi dào để luôn tinh tấn trên đường học Phật.

Bạn cũ QN

 

TCQN

SG, 09/05/2018

 

 

7. MỘT CUỘC BIỂN DÂU

(Đây là một trong tám bài ghi lại cảm nhận về tám truyện ngắn trong quyển "Hương Rừng Cà Mau" của nhà văn Sơn Nam) 

 

Muốn về 

nhặt lá úa vàng 

Làm nơi yên nghỉ 

cho ngàn thu qua

 

Giữa khuya 

hứng giọt sương sa 

Soi đêm chợt thấy còn ta 

rã rời

 

(Lục bát không đề - Trần Đức Lập)

 

----------------

 

 

"Nắng đổ xuống từng đóm lửa đỏ như mấy cục sắt trong lò rèn mới rút ra, chóa lên rồi bay bổng xa dần, trở nên phiêu diêu, mát rượi như bầy đom đóm vô hình bay trong đêm... Bây giờ là ngày hay đêm? Ở đây là biển trần khổ hay là ở trên bồng lai? Trong mớ ánh sáng lung linh, dường như có muôn ngàn gương mặt khác nhau hiện ra không rõ rệt, dịu hiền như ngọc nữ kim đồng, trong tiếng tiêu, tiếng sáo, tiếng đờn cò, giữa bầy phụng hoàng bay lượn".

 

Đó là giây phút cận tử của ông già Bích trên chiếc xuồng nhỏ giữa trời nước mênh mông. Theo nhà Phật, thì không khí mát dịu, tiếng đàn, tiếng sáo... là một dấu hiệu tốt báo trước rằng người ra đi sẽ đầu thai vào một cảnh giới tốt đẹp bình an.

 

Tôi từng nhiều lần tự hỏi, ở ranh giới giữa sự sống và cái chết, khoảnh khắc cận tử sẽ diễn ra ra sao và bao lâu? Mỗi lần đọc một tài liệu về cận tử nghiệp, cảm giác lo âu nặng nề lại đeo bám lấy tôi, vì tôi càng hiểu rõ tầm quan trọng của tâm trí người sắp chết ảnh hưởng sâu nặng đến nghiệp lực của người đó như thế nào.

 

"Trước khi chết, những tư tưởng đã đi sâu vào cốt tuỷ của con người là tâm trạng chính, là yếu tố chính quyết định sự tái sinh..." (Đạt-lai Lạt-ma).

 

Mà những người thân đã mất trong gia đình tôi, tất cả đều "bất thiện chung", họ đã chịu một cái chết tức tối khổ đau trong thời gian khổ nạn, sao tránh khỏi tâm trí oán hờn trước khi nhắm mắt. Nếu sống một đời tử tế lương thiện nhưng chết trong oan khuất, lòng dấy lên một niệm uất ức lập tức bị đọa vào cõi xấu, như vậy có bất công lắm không?

 

 

 Nhà văn Sơn Nam

Trở lại với cái chết héo hắt đáng thương của ông già Bích, thân xác lênh đênh trên chiếc thuyền nhỏ giữa cánh đồng nước mênh mông không thấy bờ trong "Một cuộc biển dâu". Hình ảnh thằng Kim tội nghiệp mếu máo bơ vơ trong cảnh u tịch gây ấn tượng mạnh đến nỗi đọc Hương Rừng Cà Mau đã lâu nhưng cái cảnh mủi lòng đó như hiển hiện trước mắt tôi, sống động và bi thảm. Hãy tưởng tượng giữa bao la trời nước sóng gợn bạt ngàn, không một bóng người cũng chẳng có một mái nhà xa xa, một chiếc xuồng chèo trong vô định trên đó người cha sắp trút hơi còn gắng gượng thều thào: "Ba để lại cho con cái áo này... Yếu quá... ba ngồi dậy cởi áo không được. Con.."

 

Tôi nhớ mấy năm về trước Đài truyền hình thành phố có làm một bài phóng sự về Cần Giờ, phỏng vấn một bà cụ nghèo khó tới tuổi tám mươi vẫn còn phải kiếm sống độ nhật. Phóng viên hỏi bà có mong ước gì cho tương lai, bà nói chỉ mong sao có đủ cơm ăn no mỗi ngày!

 

Té ra thời Pháp thuộc hay lúc thanh bình vẫn còn đó đây những mảnh đời cực kỳ bất hạnh, như ông Bích ngày đó tới chết chỉ có tấm áo để lại cho con, như bà cụ Cần Giờ ngày nay chỉ cơm thôi cũng chẳng no lòng!

 

Và, trong khi người Tây Tạng "điểu táng" người thân trên chót vót cao những đỉnh núi mây vờn với hạnh nguyện hy sinh trọn vẹn cho muôn loài, thì dân ta thời ấy vào mùa nước nổi phải đành lòng neo xác người thân nơi đáy nước, dằn theo tảng đá lớn hoặc cối đá xanh, chờ nước rút mới đem xương cốt đi chôn. Cả đời vai trĩu oằn biết bao buồn thương và gánh nặng cơm áo, tới khi chết đi vẫn còn bị neo đá như một kẻ tử tù!

 

"Hai chiếc nóp gói kín xác kẻ bạc mạng. Bà Hai vào nhà rút mười sợi dây choại, chuyền xuống. Sau rốt, hai ông bà lum khum khiêng xuống xuồng thớt trên của cái cối xay lúa cũ... Ðôi mắt thằng Kim mở rộng, trừng trừng. Cả mặt nước giờ đây hiển hiện như con ác thú khổng lồ há miệng ra nuốt trọn thân xác cha nó rồi ngậm miệng lại, giận dữ vì chưa no..."

 

Chết là hết đối với người ra đi. Nhưng hình ảnh mặt nước mênh mông nuốt chửng lấy thân xác người thân duy nhứt của mình, sao không khỏi đau lòng thổn thức? 

 

Nhưng nếu đem so với những cái chết vùi dập vô danh, thì ông Bích vẫn còn hạnh phúc hơn nhiều! Sau khi nước rút, con cháu còn biết người chết nằm đâu để trở lại đó đem xương cốt về chôn cất thờ phượng tử tế. Còn những cái chết vô danh mà người thân nơi quê nhà năm này qua năm nọ mỏi mòn trông ngóng người đi và cuối cùng đành lấy ngày đi làm ngày giỗ...

 

Tôi muốn kể bạn nghe cái chết bi thảm và cô quạnh của một người vô danh. Đó là vào những năm "anh hùng lỡ vận lên rừng đốt than", anh tôi bỏ dạy đi làm rẫy, lúc nông nhàn anh đi mua củi bi (là thứ gỗ tạp còn nguyên thân, chỉ cưa khúc dài chừng một mét) ở sâu trong rừng Sác rồi chèo tay về tận vàm Phú Xuân (sông Sài Gòn) để bán cho vựa. Khi anh chèo qua một con tắc (rạch nhỏ) trong rừng, ghé lại lùm cây nghỉ ngơi và định lấy gô cơm ra ăn thì chợt thấy một xác người nằm vắt vẻo xa xa, có lẽ là người vượt biên bị "tế thần". Muốn chôn giúp nhưng trong tay không có cuốc xuổng, muốn xem gốc gác để báo tin giùm cho thân nhân nhưng trên người nạn nhân không một mảnh giấy tùy thân. Đành lầm thầm xin lỗi, lấy cây rừng che chắn, niệm danh Phật A Di Đà rồi lẳng lặng ra đi. 

 

Anh tôi nói anh nhớ hoài gương mặt hiền lành trí thức và cặp kiếng cận đã gãy lìa, một càng kiếng gãy đâm sâu vào thái dương có lẽ do cú ngã bất thần, nhớ vết thương trí mạng đâm từ sau lưng, vết máu loang rộng đã đen quánh, nhớ màu áo xanh bết bùn nhờ nhờ trong ánh chiều chạng vạng... Là người đa cảm, thấy phận người nhớ thân mình, nên anh nhớ mãi cảnh bi thương, hai ngày chèo chống không nuốt nổi cơm chỉ uống nước cầm hơi. Đã vậy khi xuống tới vựa củi ở vàm Phú Xuân còn bị thương lái ép giá, anh tôi giáo sư Việt văn hiền khô nào biết bán buôn ngoa ngoắt... Lần đó anh trở về mặt mũi hốc hác, mấy ngày trời gương mặt đăm đăm buồn. Người thanh niên thành phố đáng thương ấy có lẽ đâu bao giờ ngờ rằng đời mình có ngày chấm dứt đau đớn oan nghiệt nơi rừng sâu lạnh lẽo. Đâu đó có bà mẹ già, người vợ trẻ cùng đứa con thơ mỏi mòn ngóng tin người ra đi... 

 

Vài năm sau anh tôi cũng ra đi, bất hạnh không kém. Anh tôi chết vì bệnh không có thuốc uống. Và chết đói... Nhiều đêm mất ngủ, nhớ tới anh tôi hay tự hỏi: Không biết khi nhìn thấy xác người lạ đáng thương đó, có bao giờ anh ngờ được rằng, rồi có ngày anh cũng "bất thiện chung"? Anh tôi cao lớn lắm, cười có duyên lắm, trong mấy anh em chỉ mình anh thừa hưởng đôi mắt phượng của Má, ánh lấp lánh cương nghị sau cặp kiếng trắng, anh tôi giảng Kiều hay tuyệt khiến không ít nữ sinh thời đó thầm thương trộm nhớ... Vậy mà... 

 

Ruồng nát mấy cuốn "Tướng mệnh khảo luận" của Vũ Tài Lục, tôi tìm hoài không ra tướng mạo nào khiến anh tôi yểu mạng. 

Lâu dần tôi nghiệm ra rằng, có khi lòng khẳng khái cũng dẫn con người vào chốn oan khiên... 

 

 

TCQN 

SG, 04/11/2017 

(Còn tiếp) 

Lặng xuôi năm tháng êm trôi 

Con đò kể chuyện một thời rất xưa 

Rằng người chèo chống đón đưa 

Mặc cho bụi phấn giữa trưa rơi nhiều 

 

Bay lên tựa những cánh diều 

Khách ngày xưa đó ít nhiều lãng quên 

Rời xa bến nước quên tên 

Giờ sông vắng lặng buồn tênh tiếng cười 

 

Giọt sương rơi mặn bên đời 

Tóc thầy bạc trắng giữa trời chiều đông 

Mắt thầy mòn mỏi xa trông 

Cây bơ vơ đứng giữa dòng thời gian

 

(Thầy và Chuyến Đò Xưa - Nguyễn Quốc Đạt)

TRỜI XANH NGOÀI KHUNG CỬA

Tọa trung khấp hạ thùy tối đa 

Giang Châu Tư Mã thanh sam thấp

(Bạch Cư Dị - Tỳ bà hành)

 

Lệ ai chan chứa hơn người ?

Giang Châu Tư Mã đượm mùi áo xanh.

(Phan Huy Vịnh dịch)

 

1. Bịnh nhẹp, sốt lơ mơ. Nằm hoài lưng đau nghiến, lết ngồi dậy kê gối dựa tường nhìn ra cửa sổ. Nắng vàng tươi chảy tràn trên nhánh bông giấy đỏ hồng mơn mởn. Lũ trầu bà xanh mướt ngã ngớn khi gió lay. Tiếng người gọi nhau í ới. Tiếng trả giá ồn ào từ chợ chồm hổm đầu hẻm. Ngoài và trong, hai thế giới quá khác biệt chỉ cách nhau một ô cửa...

Dường như cuộc đời tôi, một cách hết sức vô tình, luôn gắn liền với một ô cửa nào đó.

Từ nhỏ, tôi đã có thói quen thích ngồi trầm ngâm sau khung cửa sổ, thường là nép một bên để bí mật quan sát thế giới bên ngoài. Lặng lẽ, không lộ diện. Sao vậy nhỉ? Sao phải giấu mình? Để một ngày khi mình không còn nơi thế giới này, đời vẫn vậy không trống vắng? Như mất đi một chiếc bóng âm thầm, như chiếc lá la đà rụng xuống, nhẹ nhàng không âm vang...?

Nhà tâm lý phán : Hay mãi ngóng nhìn về trời xanh ngoài ô cửa là người có quá nhiều ước mơ, nhưng "mơ rất nhiều nhận chẳng bao nhiêu". Đúng không nhỉ? 

 

Thêm chuyện này, kỳ lạ, một năm đôi lần, tôi lại mơ thấy mình bay chập choạng nặng nề trong một không gian đặc quánh và tối đen, bên dưới sóng nước cũng đen kịt và bóng loáng như nhựa đường chảy nhão, dập dờn đầy vẻ đe dọa.

 

Sách giải mộng nói hay mơ bay là cảm thấy bất lực trong cuộc sống. Chẳng biết đúng không?

Nếu kết hợp mơ bay và khung cửa, hóa ra đời mình buồn vậy, bất lực vậy, và mơ chỉ là mơ?

Nhức đầu quá, nhưng cái đầu bướng bỉnh không muốn nghỉ ngơi, cứ nghĩ hoài, nhớ hoài theo từng mốc thời gian để xem mình đã từng ngắm gì, nghĩ gì, thấy gì bên từng ô cửa...

 

2. Bật mí bạn nghe, lúc nhỏ, tôi có tên Bé Nâu, vì tóc nâu, tròng mắt nâu, mày nâu, thậm chí những sợi lông tay cũng anh ánh nâu. Lúc thôi nôi, tôi sổ sữa lắm, tay chân có ngấn ú nu. Nhỏ xíu đã có "thành tích" rồi nghen : Má ẵm đi "đấu xảo" bé khỏe, tôi đoạt giải nhứt được sáu trăm đồng với mười hộp sữa con chim!

Nghe mấy anh chị nói lại, từ lúc mới sinh tôi đã rất ngoan, hay nằm chơi một mình, tay nắm ngón chân, mắt mơ màng nhìn ra cửa sổ, chân mày lúc nào cũng cau cau như triết gia, nên hay bị mấy thím gọi trêu là "Bác Hai".

Làm dâu điền chủ không dễ, Má tôi lại là dâu cả phải chăm sóc mọi việc từ kẻ ăn người ở trong nhà cho tới việc trông coi suất ăn lúc tờ mờ sáng của mấy chục tá điền, nên dù nhà Nội có mấy người làm, Má vẫn bận bịu suốt ngày. Vậy là Má trải chiếu gần cửa sổ, lấy thúng đồ chơi bỏ đó cho tôi chơi một mình, không quên dặn con chó Mực nằm kế bên "coi chừng em". Con Mực khôn lắm, hễ Má dặn rồi là nó không bao giờ ham chơi bỏ đi. Nhưng cứ bò toài vật lộn đùa giỡn với Mực một lát cũng chán, tôi bèn lẫm chẫm đứng lên bám vào khung cửa sổ, ngây người nhìn sững qua khe hở của những chiếc lộc bình bằng xi măng ngoài hiên, lần đầu tiên tôi biết say mê ngắm ánh nắng vàng tươi, mấy con bướm trắng chập chờn trên giàn mướp xanh mướt ngập hoa vàng, con gà tre nhỏ xíu đang cục cục bươi đất tìm trùng cho đám con lăng xăng... Má nói tôi cứ đứng vậy rất lâu, nín thinh đến nỗi Má làm việc gần đó giựt mình vì tưởng tôi bò đâu mất. Má phì cười khi thấy tôi quàng cổ con Mực, hai đứa cùng ngó đăm đăm ra ngoài trời, lặng yên mơ màng! Chẳng hiểu trong cái đầu nhỏ xíu của tôi ngày ấy có ý nghĩ gì không khi nhìn ra khung cửa đầu đời... Một tâm hồn đa cảm dễ thổn thức và xao động với cỏ cây, hoa bướm.

Nhưng sau này, thời gian phải xa hoa bướm của tôi lại quá dài cho một đời...

 

3. Tôi có hai bà chị. Hai chị tôi lớn hơn tôi rất nhiều tuổi. Chị Hai tôi đẹp nhứt trong ba chị em, thông minh nhứt, học giỏi nhứt, và cuộc đời cũng vô duyên nhứt. Khi tôi học tới lớp Ba trường Nữ Tiểu học thì chị Hai lấy chồng. Tiệc đàng gái không đãi ở Cần Thơ mà diễn ra ở biệt thự Ba tôi tại Sóc Trăng. Khi người lớn đang lu bu tiệc tùng, tôi lẳng lặng mở quả lấy mấy cái bánh plum-cake chị Tư làm để đãi tiệc, rồi bỏ ra lan can lầu sau thơ thẩn một mình. Mới tám tuổi tôi đã không ưa đám đông, không ưa không khí đám cưới cười nói nhậu nhẹt rần rần...

Tôi ngồi thụp ở cửa sổ gần lan can, nhìn ra những ngọn cây xanh non trong nắng sớm, và mê mẩn ngắm trời xanh thăm thẳm. Rất lâu sau, bất ngờ nhìn xuống khu vườn, tôi chợt thấy anh Hai chị Hai đang ôm hôn nhau say đắm. Tôi còn nhỏ lắm nhưng tôi cũng biết đó là một cử chỉ yêu đương. Điều đó kịch liệt kích thích óc tò tò của một đứa con nít, nhứt là tôi đang ngồi ở một nơi an toàn và kín đáo. Nhưng hai người ở khá xa. Tôi cố lắm cũng chỉ thấy bàn tay anh Hai ôm chặt eo chị Hai, mái tóc quân nhân ngắn chơm chởm vùi vào mái tóc chị Hai dài xõa bồng bềnh. Dáng chị Hai cao ráo, thanh tú và sang trọng. Gió ùa qua những kẽ  lá, đẩy mấy vạt nắng vàng xô lệch trên mặt đất. Vạt áo cưới chị Hai bay phơ phất, chiếc áo gấm hai mặt mua tận Thượng Hải vàng rực những hoa cúc đại đóa, chiếc áo mà mười mấy năm sau chị Hai vừa khóc nức nở vừa đốt nó thành tro chỉ vì đêm trước anh Hai đi bay về bảo chị Hai chấp nhận cô xẩm nào đó ở Bạc Liêu về sống chung "làm chị làm em"... 

Nhưng tại sao ngày ấy lúc ngắm nhìn hình ảnh tuyệt đẹp ngập tràn hạnh phúc của anh chị Hai tôi khi hai người ôm nhau trong khu vườn đầy nắng, tôi vẫn không hề ước ao sau này được mặc áo cưới sang trọng như chị Hai, mà chỉ cảm thấy đám cưới sao quá nhiều phiền toái! Thật lạ, tôi con bé mới tám tuổi đầu không hề thấy đó là hình ảnh bóng lộn rực rỡ đáng mơ ước, chỉ thấy toàn những rắc rối và hệ lụy - dĩ nhiên trong đầu tôi lúc đó chỉ có một cảm nhận mơ hồ, chớ không diễn tả được bằng lời như tôi đang kể bây giờ.

Phải chăng đó là cái điềm, hay một thứ khẩu khí khiến cho về sau quả thật tôi chưa được một lần mặc áo cô dâu cho đúng nghĩa?

4. Khi tôi lớn lên một chút, vào đệ Thất trường Nữ trung học Đoàn thị Điểm, bàn học của tôi cũng đặt sát cửa sổ. Nhà Ngoại ở Cần Thơ vừa lớn vừa dài hơn ba mươi thước, nên khi cất nhà, Ngoại chừa một khoảng sân nhỏ ngăn cách nhà trên và nhà dưới, nghe người lớn gọi là "sân ché", để căn nhà dù dài hun hút vẫn sáng sủa phong quang. Nơi sân ché có hai dãy lu bốn vú, Ngoại thường gọi là "cái mái", lúc nào cũng đâỳ nước phông tên để Ngoại cho người ta đổi nước.

Lúc đó tôi chưa biết ham học lắm đâu. Trừ hai môn Việt văn và Sinh ngữ, còn mấy môn Toán, Lý, Hóa tôi sợ lắm, nên tôi ngồi học mà cứ mãi nhìn ra phía sân ché sáng trưng, ngó mấy dì mấy chị quẫy gánh tới đổi nước, hóng hớt hàng trăm câu chuyện "bà tám" thật đa dạng và phong phú! Má thấy vậy hay đe nếu không siêng học thì sau này tôi sẽ phải đi gánh nước mướn. Và để chứng minh đó là một nghề vô cùng nặng nhọc, Má biểu tôi ra nhớm thử. Đôi thùng thiếc chỉ đổ nước có phân nửa mà tôi ghé vai ứ hự mấy lần muốn khọm lưng vẫn không đứng lên nổi!

Thời đó chỉ có tivi trắng đen. Tôi với thằng em chết mê chết mệt chương trình ca nhạc Hoàng Thi Thơ và chương trình tạp lục Tùng Lâm. Nhưng chị Tư tôi dữ lắm, ăn cơm chiều xong tụi tôi chỉ được phép coi tivi tới đúng tám giờ tối là phải ra nhà sau học bài. Thằng Út rất láu cá, nó hay làm bộ đau bụng để đi toa lét, vì từ toa lét nó có thể hí hí nhìn về phía tivi ở nhà giữa, mà khổ, xa lơ xa lắc, chắc nó chỉ thấy được gương mặt ca sĩ, diễn viên nhỏ bằng ngón tay cái mà thôi!

Tôi thì khờ hơn, và tôi cũng biết sợ cái viễn cảnh vô trường bị kêu trả bài mà đứng đực mặt ra trước bàn dân thiên hạ, nên tôi đành nuốt cục tiếc mà ráng nhai mớ bài như nhai gạo sống!

Trở lại chuyện cái sân ché. Ban đêm học bài nhìn ra sân ché vắng lặng tăm tối thấy ghê. Nó cắt căn nhà ra làm đôi, chạy băng qua lưng nhà lối xóm (vì nhà nở hậu) và ăn thông với một hẻm nhỏ, mà thằng bạn kế nhà hay kể ở đó lúc nửa đêm về sáng thường có một con ma mặt mày trắng bệt tóc tai rũ rượi đứng núp đâu đó để hù nhát mấy ông say rượu mò vô hẻm "trút bầu tâm sự". Do vậy bao giờ ngồi học gần đó tôi cũng gài cửa lớn cửa sổ thiệt kỹ, mặc cho thằng Út cằn nhằn vì cánh cửa che khuất tivi. Nhiều khi đang học bài mà cứ hí hí lén nhìn ra khe cửa coi có cái bóng trắng nào đang lướt qua không. Nhưng thường tôi hay gặp con mèo già "anh hùng diệt chuột" của bà Sáu hàng xóm đang chùn người rình chuột bên dãy lu, mắt phóng quang trong bóng tối nhờ nhờ... Nó cứ bất động như vậy lâu lắm, tới khi tôi hết kiên nhẫn quan sát thì "chóe" một tiếng chuột kêu, nhanh như chớp, con chuột cống vừa lò dò xuất hiện đã nằm gọn dưới nanh mèo, cổ ục ục tràn máu, bốn chân quơ quào trong tuyệt vọng. Con mèo thường đùa giỡn với con mồi đến chán chê mới bắt đầu ăn, nhưng cũng có khi cu cậu đói bụng nên xực liền tại chỗ, nó vừa nhai vừa ngoao ngoáo nho nhỏ trong cổ họng, tiếng xương bể nghe rau ráu... Mấy con thằn lằn trước phòng Ngoại gần đó nhìn xuống chắt lưỡi liên hồi...

Thế nào sáng mai chị Hai hay chị Tư mở cửa thức dậy thấy cái đầu con chuột hai mắt trợn trừng và mớ ruột máu me bầy nhầy một đống ngay giữa đường đi, mấy bả sẽ la bài hãi mà kêu Như ơi Như à rùm lên cho coi...

  

----------------------------------------------------------------------------- 

 THU PHỤC KHUYỂN TÂM

 

5. Khi lên tới lớp Chín tôi mới biết lo học không cần người lớn nhắc nhở. Lúc này bàn học của tôi không còn ở chỗ nhìn ra sân ché nữa, mà dời hẳn vô phòng ngủ. Tôi có cái dở là đầu óc không tập trung được chỗ ồn ào (trong khi con bạn tôi thì phải vặn nhạc nó mới học được!). Ngay cả tới bây giờ già rồi, mà hễ đang soạn bài chấm bài mà ông xã cầm cây đàn gảy tứng từng tưng là tôi liền ôm sách chạy lên lầu tị nạn, còn viết bài thì phải chờ nửa khuya!

Bàn học của tôi lúc bấy giờ sát cửa sổ nhìn ra sân nhà người lối xóm làm nghề bán cá kiểng, có cây ổi ghé nhánh thơm thơm vào tận song cửa, và mấy hàng lu lớn nhỏ đủ cỡ nuôi đủ loại cá thượng vàng hạ cám, từ những con cá tàu đuôi voan tha thướt óng ánh bạc sang trọng, tới bầy cá bảy màu lúc nào cũng lăng xăng vui mắt lượn vòng vòng trong lu như chơi cút bắt. Một khung trời nho nhỏ mở ra dễ thương và sinh động với biết bao sinh vật nhỏ bé tung tăng dưới thế giới nước diệu kỳ!

Nhưng con chó phóc nhà đó thì khó chịu vô cùng! Nó rất khôn, bao nhiêu con nít ra vô mua cá nhà nó, nó chỉ cười cười (đó là do tôi thấy miệng nó hơi mở ra, ánh mắt như cười) và vẫy đuôi nhè nhẹ chớ không bao giờ sủa. Nhưng cứ hễ thấy tôi vén màn nhìn ra phía nhà nó để ngắm ké bầy cá nhỏ bơi tung tăng dưới đám rong đuôi chồn, là nó bắt đầu xuống tấn bốn chân ông ống sủa. Cái mặt nó lúc đó thấy ghét lắm, hai mắt ốc nhồi trợn ngược lên, răng nhe ra làm vẻ nguy hiểm dù thân thể nhỏ xíu có một nắm, mặt vênh, mũi chỉa lên trời kiểu ta đây sả thân bảo vệ lãnh thổ "Nam quốc sơn hà Nam đế cư". Thứ chó nhỏ, tiếng sủa không "ông ông" vang dội oai hùng như chó berger, mà ăng ẳng nheo nhéo nhọn hoắc như xỉa vào tai mình, nghe rất khó chịu. Được rồi, hãy đợi đấy nhóc à...

Tôi bắt đầu một chiến dịch thu phục nhân tâm, ủa quên khuyển tâm. Mỗi ngày khi vừa vén màn là tôi quăng cho ẻm khi thì miếng chả lụa thơm phứt, lúc thì miếng bánh xốp kẹp kem va ni thơm lừng. Ban đầu cu cậu nghi ngại lắm. Chắc ẻm đã được giáo dục tới nơi tới chốn, rằng tự nhiên được đối xử tử tế có thể tiềm ẩn vài nguy cơ... Nhưng chả lụa là chả lụa chị Hai tôi mua tận lò chả Vĩnh Long nổi tiếng, cắt ra hồng hồng ươn ướt thơm sực nức mùi nước mắm ngon... Cu cậu đứng từ xa hít hít ngửi ngửi mùi chả lụa tỏa hương trong gió, chắc là nước miếng nước mồm túa đầy chân răng rồi đây... Rồi kìa, đuôi ẻm bắt đầu vẫy nhè nhẹ, bốn chân bồn chồn, nửa muốn bỏ đi, nửa thèm thuồng hết nhìn miếng chả tới nhìn tôi, lúc này đang cầm một miếng chả bự khác trên tay, gian ác cố tình nhai chóp chép thiệt lớn... Cuối cùng, chịu hết xiết, thằng bé phóng tới táp phập, nuốt không kịp nhai, cả người run lên vì sảng khoái.

Ha ha, cứ mỗi ngày đều đều như vậy, khi thì thịt cá, khi thì bánh ngọt, chưa tới một tuần cu cậu đã bị tôi "đốn" ngã chúi nhủi! Sau này cứ hễ vừa thấy tôi vén màn là ẻm chạy ù tới vẫy đuôi lia lịa, mắt đen láy nhìn tôi đắm đuối, thậm chí còn đứng chồm lên tường cho tôi vuốt đầu gãi tai! "Tình yêu" của một chú cún cũng đi qua đường bao tử, hén! 

----------------------------------------- 

THIÊN TÌNH SỬ... NGOÀI LUỒNG

6. Năm mười tám tuổi rưỡi, chuỗi đời tôi bắt đầu lận đận tiếp nối lao đao, rồi gia đình tôi phiêu bạt lên Long Khánh mua rẫy. Tôi ban ngày nuôi gà chăn heo, nhổ cỏ mì, tối về học ôn sinh ngữ dưới ánh đèn dầu leo lét. Bàn viết của tôi bấy giờ được đóng sơ sài bằng mấy miếng ván tạp xin của trại cưa cách đó hơn cây số. Và bàn cũng được đặt kế cửa sổ, song cửa là mấy cây đước khòng khoèo nhỏ bằng chân cái cắm sâu vào tường đất bện rơm. Nơi đó tôi bắt đầu làm quen với các bộ kinh Phật - phải chăng khi cảm thấy tương lai đầy bất ổn và tăm tối, khi không còn biết bám víu vào đâu nữa, thì người ta quay ra bám víu vào những đấng thiêng liêng? Tôi bắt đầu thấy thích thú với sự phóng khoáng trong ý nghĩa của kinh Duy Ma Cật và những cuộc đối thoại đầy thú vị của vua Di Lan Đà với tỳ kheo Na Tiên trong "Na Tiên tỳ kheo kinh"...

Cũng bên những chấn song cửa sổ đó, biết bao lần tôi đã ngồi lặng để mơ màng nhìn ra khung trời cao rộng ngoài kia. Biết bao ước mơ, biết bao khao khát, biết bao kỳ vọng đã trôi qua theo tháng lại ngày qua... Tương lai thuở nào tưởng như rộng mở đã không bao giờ mở rộng với tôi. Nó khép lại vĩnh viễn cùng với cõi lòng tôi, đứa con gái nhỏ trước đây cứ tưởng đời toàn kẹo hạnh nhân bọc đường... Đã đến lúc phải tỉnh mộng! Ở cái nơi chó ăn đá gà ăn muối này, mọi cuộc đời xán lạn sẽ bị mai một, tuổi thanh xuân đẹp đẽ sớm bị chôn vùi, mọi ước mơ tươi sáng sẽ bị thui chột...

Buổi tối, cũng ở khung cửa sổ đó, tôi lặng nhìn chòm sao Hiệp sĩ với thanh kiếm hờ hững treo dưới thắt lưng lấp lánh sừng sững trên bầu trời, ngắm bầy đom đóm đang chấp chới họp chợ tình nhộn nhịp ngoài bụi tre, lòng tự hỏi rồi đây ai sẽ là hiệp sĩ của đời mình, và mối tình đầu đời của mình bao giờ sẽ đến? Tôi cũng tưởng tượng ra một dáng người dong dỏng cao với gương mặt cương nghị. Tôi đặt người đó trong khuôn viên một trường Đại học ở tận nửa kia trái đất, và chúng tôi sẽ cầm tay nhau đi trên những lối đi phủ ngập lá vàng...

Ở đây, nơi chòi rẫy, cái gì cũng thiếu, chỉ có khoai mì lớp lớp và trời xanh miên man. Màu xanh biêng biếc, trong vắt, đau đáu, thăm thẳm. Một màu xanh không nơi nào có được. Nó làm tôi nhớ tới chiếc áo dài xanh hôtesse de l'air của nhỏ bạn Thanh Mỹ. Lúc tôi học đệ nhị cấp, có phong trào đứa con gái mới lớn nào cũng may một áo dài xanh. Dáng Thanh Mỹ thanh mảnh, lần đầu tiên mặc chiếc áo dài xanh da trời phớt nhẹ, trông nó xinh như cô tiên nhỏ. Tôi cũng muốn may một áo dài xanh y vậy, nhưng chị Tư tôi nói dáng tôi lêu nghêu như cây tre miễu nên mặc quần tây hoặc áo đầm, chớ tôi mặc áo dài "tướng giống du côn"! Vậy là suốt quãng đời thanh xuân của tôi, từ lúc mới lớn cho đến khi gia đình tan tác, tôi chưa hề có được một áo dài màu, chỉ toàn mấy áo dài trắng đồng phục!

Ở rẫy, tôi hay mặc áo vá - cách điệu, ton sur ton, contraste... bằng những mũi kim may tay đều tăm tắp như thêu máy. Tựa hồ quỹ thời gian quá lớn nên phải cố tìm vui trong một công việc tưởng chừng nghèo khó mà đầy tính mỹ thuật! Nhiều lúc tôi nghĩ, những chiếc áo vá của tôi, nếu sau này có dịp được tôn vinh như hình ảnh của một thời lưu lạc đến tận cùng "quê hương và lưu đày", thì chúng sẽ là những tác phẩm nghệ thuật chẳng bao giờ đụng hàng! Nhưng thôi, tôi sẽ kể chuyện này ở một bài khác.

Trở lại nơi khung cửa chốn đèo heo hút gió, buổi trưa vắng ngắt tôi hay ngồi nhìn ra rẫy mì trùng trùng, cứ tội nghiệp những đọt mì quắt queo lả người dưới cái nắng cháy da. Mây ở đây nhiều lắm, dày lắm, và trắng ngần, trắng đến không thể trắng hơn. Và nõn như bông. Đến nỗi tưởng tượng nếu chạm được tay vào sẽ thấy xốp mềm và êm ái như khi mở nhẹ trái gòn chín già, chạm vào mớ bông nõn nở bung vừa mềm mại vừa mát rượi...

Nhưng vẫn có những ngày gió đuổi mây đi mất để lại bầu trời một màu xanh sâu thẳm hiu quạnh. Tôi ngẩn ngơ, tự nhiên thấy mình sao cô độc gì đâu... Cũng có những buổi trưa bầu trời đầy mây cừu trắng, tôi ngồi khóc nức nở chẳng vì cái gì. Khóc như Mạnh Khương uất hận, như Nga Hoàng u ẩn, và cứ nghĩ rằng nước mắt tôi có thể thấm ướt tất cả bông mây nõn trắng muốt trên kia...

 

 

Có một người khóc...

Ngỡ như đêm qua vẫn còn,

Một giọt sương khuya héo hắt...

 

 

 

Có lúc như mây, mây trôi xa xôi

Rồi như gió, gió đem mưa về rã rời...

 

Và tôi đã nghẹn ngào nước mắt,

Ngắm mưa vẫn rơi bên song

Dù đã cố quên đi những ngày hồng..."

 

(Ô cửa sổ - Võ Thiện Thanh)

 

 

Cũng vào những buổi trưa này, tôi đã có một kỷ niệm ngồ ngộ, để tôi kể bạn nghe. Cứ một tuần đôi lần, có một thanh niên đi bộ ngang qua ngõ vắng rẫy mì nhà tôi, thồ trên xe đạp một xe đầy ngập tre rừng xanh ngắt dài vút. Người đó nhỏ thó, đội chiếc nón lá rách tả tơi, lúc nào cũng ở trần phơi ra tấm lưng đen trùi trũi và chỉ mặc độc một chiếc quần dài lơ lững phía trên mắc cá chân. Có khi trời mưa, người đó khoác ngoài một áo tơi bện rơm, lầm lũi đi dưới màn mưa mờ đục như Lưu Nguyễn thất vọng chốn trần gian xa lạ nên tìm đường trở lại Thiên Thai...

Nghe thằng Út nói người đó tên Bảy, nhỏ hơn tôi ba bốn tuổi gì đó, nhỏ lớn làm ruộng rồi sau này chuyển qua đi rừng đốn tre đem bán dưới thị trấn. Cứ đúng lúc tôi dọn dẹp bếp núc bữa trưa xong xuôi, rảnh rỗi ngồi vào bàn viết lách và chợt nhìn ra cửa sổ là thấy Bảy dắt xe tre đi qua. Ánh mắt hai bên thường gặp nhau một thoáng. Ái ngại chăng? Tôi thì tội nghiệp Bảy một đời lam lũ, còn Bảy có lẽ cảm thương "con nhỏ mang kiếng" ở đâu lưu lạc tới xứ này (mà cũng có lẽ do tôi giàu tưởng tượng chăng?).

Một bữa anh Ba cười khì khì hỏi tôi :"Nè bây, tao thấy cái thằng Băm Bu đó đi ngang đây lần nào nó cũng ngó vô muốn trẹo cổ, bây có để ý không?" Băm Bu? Tôi ngẩn tò te một lúc rồi phì cười. Anh Ba muốn nói Bảy đó (bamboo). Thằng Út cười ha ha nói hùa: "Băm Bu nhỏ con vậy mà chấm chị Năm cao nhồng, chắc nó tính hy sinh đời bố, củng cố đời con đó mà. Hí hí tưởng tượng nó đứng gần chị Năm giống cục than đứng gần cục bột, mắc cười quá". Tôi nạt Út: "Thôi kệ nó, đừng nói gì nó tủi thân tội nghiệp".

Sau đó thấy Bảy cứ kiếm chuyện vô nhà kiếm thằng Út "đi uống cà phe" hoài, ăn mặc đàng hoàng hơn: quần jean ống loe bạc thếch lai cá rô rỉa với áo... "ba la ma" (pyjama). Bảy hỏi tôi: "Út có có có có nhà không không không chị Năm?" mà môi run lập bà lập bập, hai tay lẩy bẩy vò riết vạt áo...

Nhiều năm sau, khi tôi đã đầu hàng số phận và quyết định thôi không tìm tương lai trong những chuyến đi mịt mờ, tôi trở về Sài Gòn đi học lại Đại học nhưng vẫn thỉnh thoảng nhớ tới Băm Bu, nhớ tới gương mặt phong trần luôn đầy vẻ bối rối, nhớ nụ cười hiền lành có đôi chút ngờ nghệch, nhớ đôi mắt sáng luôn nhìn xuống đầy vẻ tự ti... Chắc bây giờ Băm Bu đã có cháu nội cháu ngoại, lâu lâu có nhớ đến "chị Năm thằng Út" chắc cũng thoáng ngậm ngùi. L'amour est seulement beau quand il est inachevé!

----------------------

TIẾC CHI ĐỜI PHÙ HOA

7. Bỏ rừng, về Sài Gòn học lại Đại học, tôi ở trọ trong một căn phòng nhỏ ở cuối một căn nhà bề ngang chưa tới ba thước và uốn lượn ngoằn ngoèo như con rắn liu điu. Ngay trên phòng tôi là phòng thờ Phật của bà chủ nhà. Cứ bốn giờ sáng là bà thức dậy tụng kinh gõ mõ gióng chuông vang trời. Thuở đời, mình có tiền mướn nhà ở trọ, mà luôn khổ vì bà chủ nhà trọ bả sùng đạo quá mức, lúc nào bả cũng muốn thiếu điều lôi mình xềnh xệch tới chùa, miệng thì luôn mè nheo cằn nhằn "đạo Phật gì mà chẳng đi chùa, chẳng quy y, chẳng có pháp danh, cũng chẳng gõ mõ tụng kinh...". 

Tôi yêu thích đạo Phật không đơn thuần chỉ là một tôn giáo, mà còn là một triết lý, nhưng vốn tánh phóng khoáng không ưa cuộc sống nhuốm màu tôn giáo, mà nể bà là chủ nhà, tôi cũng ậm ừ cho qua truông:

- "Phật tại tâm" mà bác, Phật đâu chỉ ngồi ở chùa. Con chưa quy y, nhưng con có pháp danh rồi đó nghe: "Thích Tự Tại". Bác coi pháp danh con đẹp ác hôn?

Vậy là bả chủ nhà bả giẫy nẫy lên như đĩa phải vôi, nói tôi tếu táo báng bổ...

Bàn học của tôi lần này nhìn ra mảnh sân nhỏ tí như cái khăn mù soa, là sàn rửa chén của chủ nhà, được cái nhìn thấy chút trời xanh, và ở góc sân cây mai chiếu thủy nở hoa thơm ngát. Nơi đây bao lần tôi ép những cánh hoa chiếu thủy trắng muốt để kỷ niệm tình yêu đầu đời, mà bây giờ mấy mươi năm giở lại, xác hoa đã khô vàng trong quyển nhật ký chép đầy một tình duyên trắc trở nhưng cuối cùng cũng kết trái đơm hoa. Bạn bè nhiều đứa hỏi tôi nghĩ sao mà thời này lại đi chọn cho mình một cuộc sống túp lều tranh hai quả tim vàng. Con trai tôi sau này cũng có lần cắc cớ hỏi: "Mẹ nghĩ sao mà không ưng cậu Tâm ở Pháp, lại chọn Bố?". Tôi cười: "Nếu mẹ đi Pháp, có lẽ mẹ sẽ thực hiện được giấc mộng công danh, nhưng làm sao mẹ có được con, hả con trai?"

Mà cũng lạ, ông xã chẳng mảy may giống "người trong mộng" tôi tưởng tượng trước kia, sao vậy nhỉ...? 

Có lẽ do ấn tượng đầu tiên là chiếc áo đi mưa vai đúp màu beige đậm anh mặc trong sân trường giống hệt áo anh Ba tôi lúc đó hãy còn ở một nơi rất xa, bệnh tật đói khát nhưng vẫn luôn đau đáu cho những người thân ở nhà. 

Có lẽ suốt trong thời gian dài mấy năm anh đeo đuổi tôi, tôi đã được anh quá yêu chiều nên lâu dần xiêu lòng trước tấm chân tình. 

Mà cũng có lẽ chỉ do một nguyên nhân hết sức đơn giản, là duyên phận: Nguyệt lão đã dùng "xích thằng" cột hai mảnh đời chúng tôi lại rồi, chạy đâu cho thoát?

 

8. Cuộc đời tôi đã lặng lẽ lướt qua bao nhiêu ô cửa! Biết bao cảm xúc, biết bao buồn thương, biết bao nụ cười, biết bao nước mắt...

Giờ đây mỗi khi ngồi bên bàn viết nhìn qua ô cửa sổ, thấy trời xanh thăm thẳm và mây trắng mông mênh, lòng tôi lại cuồn cuộn thổn thức bao nỗi niềm. Vừa luôn khát khao được lãng du như mây, lại vừa thầm biết ơn các Đấng Thiêng Liêng đã ban cho tôi một người chồng tốt, một đứa con ngoan, và hơn nửa đời hai chữ bình an.

Mong cho con trai được bay xa, để nó có thể chắp lại giùm tôi những ước mơ tan nát. Còn tôi, xin cho đây là ô cửa cuối cùng. Để tuổi già mỗi khi nhìn ra trời xanh, biết quên hết dĩ vãng buồn thương u uất, biết vui với tia nắng vàng mới đáp, biết hòa với tâm hồn con bướm nhỏ vừa ghé giàn hoa...

Để một ngày hồn tôi thoát xác vẫn ở yên trong tư thế ngồi bên khung cửa, mắt đăm đăm ngưỡng vọng trời xanh...

 

 

Thanh tùng khởi tri xuân

 

 

Phù vinh hà túc trân

 

(Nghĩ Cổ - Lý Bạch) 

 

Xương trắng ngàn năm ngủ ,

Thông xanh bốn mùa ca.

 

 

Tiếc chi đời phù hoa.

 

(Thầy Phạm Khắc Trí dịch)

 

 

TCQN

02/2014

 

 

TẢN MẠN THÁNG TƯ

1. Happy ending

Thằng cha biên tập báo X gọi tới nói chuyện lằng nhằng cả buổi, rốt cuộc gút lại chỉ có ba chuyện : Thứ nhứt : Truyện của em buồn đứt ruột, sửa lại đoạn kết nghe, cho nó "xây dựng" tí. Thứ hai : Em ráng đi tìm quảng cáo cho báo, "anh em mình" cưa đôi. Thứ ba : Hôm nào rảnh ghé anh chơi, bà xã anh về Trung rồi, nhà vắng vẻ buồn muốn chết.

 

Tôi cố lắng nghe, dạ dạ cho qua. Lúc gác máy, ráng hết sức vẫn phải thở dài. Không phải tôi tiếc cái truyện bốn ngàn năm trăm chữ đi toong, mà tiếc một tờ báo danh tiếng có con sâu bự quá cỡ. Lầm bầm một mình : "Em gái" cũng gút lại ba chuyện : 
Thứ nhứt : Truyện của em "xây dựng tí" sẽ thành vô duyên "đỉnh trên đỉnh" (tôi xin phép xài cái term đang rất "hot" sau vụ lùm xùm "họa mi Talent hót sáu thứ tiếng"), nếu vậy ngòi bút cong vòng, tôi chẳng còn là tôi. 
Thứ hai : "Anh trai" hết chuyện sao biểu cái con đệ nhứt cù lần đi tìm mối quảng cáo để "anh em mình" chia chác. 
Thứ ba : "Em gái" tuy quá date, mặt mũi xếp plis hết rồi nhưng cũng không quá mê mải chút hư danh đặng lò mò tới "nói chuyện văn chương" cho anh trai đỡ buồn, để anh ban ơn mưa móc cho đăng cái truyện nhuận bút chỉ hơn triệu. Chậc chậc, thôi chờ đủ ba tháng cho hợp lệ rồi gởi đăng báo khác vậy.

Kể với con bạn thân, thế nào nó cũng la rùm :"Tao đã nói, đọc truyện nào của mầy xong cũng muốn đi tự vận, báo nào thèm đăng". Ừ ừ, tài hèn chí khí thấp, mình có phải "văng xỉ" đâu, viết tùm lum tùm la cho đỡ buồn thôi mà. Truyện buồn có cái hay của truyện buồn, mắc gì phải sửa ? Chỉ tại mình viết chưa "tới" thôi, chớ "Cánh đồng bất tận" của Nguyễn Ngọc Tư, "Câu hát tìm nhau" của Quế Hương, "Trăng nghẹn" của Hoài Tường Phong, buồn thê thảm vậy vẫn nổi như cồn, biên tập nào dám biểu sửa lại đoạn kết cho "xây dựng tí"  ?

 

 

2. Nhà có cây trứng cá

 

Giữa trùng trùng chi chít những cái hộp bằng xi măng lợp tôn hay bê tông đúc, tìm một căn nhà có cảnh quê giữa thành phố Sài Gòn này không phải là chuyện dễ. Một ngày tôi đi công chuyện bị kẹt một lô cốt mới tinh nằm chễm chệ ngay ngã ba rẽ vào chợ. Xe cộ ùn tắc nhả khói mịt trời, chân thì lạnh buốt vì lủm chủm nước ngập sau cơn mưa sớm. Đành quay đầu xe đi tìm "tiểu lộ". Con đường nhỏ xíu vô danh kìn kìn những nạn nhân bị kẹt đường. 
Bỗng thấy mát rượi giữa chang chang nắng đổ, tôi tấp vào lề, ngạc nhiên đến ngẩn ngơ : một căn nhà nhỏ xanh xám u buồn, cửa lá sách gỗ cũ kỷ nằm nép dưới tàng cây trứng cá xum xuê, cánh cửa sổ mục nát lắc lay, khoảng sân đất nhỏ xíu như chiếc khăn tay, lơ thơ vài đám rêu xanh mướt, mớ me đất tươi tốt bên bụi sả um tùm đang bị con gà mẹ cày lật lên bằng đôi chân lực sĩ, chung quanh là mươi cuộn tơ vàng lít chít lăng xăng...

 

Căn nhà lạc loài tội nghiệp giữa lô xô dãy nhà phố như thu mình lại dưới cây trứng cá lấm tấm hoa... Luồng xe vẫn chảy qua vùn vụt, vài người ngoái lại nhìn tôi bằng cặp mắt lạ lùng, có lẽ tự hỏi chẳng biết sao bà già bỗng dưng ngừng xe thờ thẩn bên đường...

 

Cây trứng cá xum xuê gợi nhớ những ngày thơ ấu, ngày hè về quê nội lang thang theo đám anh chị em họ trong khu vườn mênh mông, hái trái cây đủ loại chất đầy mấy nón lá rồi chèo xuồng dọc con rạch lớn trong khuôn viên vườn, cả đám con nít vừa ăn uống vừa ca hát, có khi hò hét khản cổ vui gì đâu ! Trong nón lá, chen trong mấy trái xoài vàng ươm mơn mởn, những khúc mía Thơm Dịu mềm mụp ngọt lịm, mấy trái vú sữa tím lịm bóng ngời, là chi chít những trái trứng cá đo đỏ hồng hồng căng mọng có cái chúm đen xiu xíu dễ thương. Tôi không bỏ cả nắm trứng cá vào miệng ngồm ngoàm như tụi nó đâu, mà bao giờ cũng cầm một trái tỉ mẩn rứt cái cuống ra, bóp nhè nhẹ cho nước ngọt điểm lấm tấm những hạt li ti trào ra từ chỗ cuống mới rứt, để thưởng thức từ từ mùi ngọt nhẹ thanh thanh...

 

Kể từ ngày đó, hôm nào có việc đi về hướng này, tôi cũng cố tình chạy luồn vào con đường nhỏ vô danh để có dịp ngắm căn nhà cũ đìu hiu, ngắm cây trứng cá dù cát bụi thành đô dù khói xe mù mịt vẫn phởn phơ xanh mướt, đó đây lấp ló những trái nhỏ xíu xanh xanh hồng hồng... Và tôi cứ tự hỏi không biết căn nhà nhỏ cửa đóng im lìm ấy của ai, những công nhân đi làm tăng ca mắt thâm quầng vì thiếu ngủ, những người thợ bám công trường xa nhà tháng này qua tháng nọ mòn mỏi chờ lương, hay là người kéo xe chở hàng ở khu chợ gần đó, mảnh dây dù xe cút kít cứa rách vai áo để lộ màu da xanh xao héo hắt vì thiếu ăn ???

 

Bẳng đi một đỗi khá lâu không có dịp đi ngang, một ngày tôi cố tình tìm lại chốn xưa, căn nhà nhỏ không còn, cây trứng cá cũng biến mất. Thay vào đó là một tiệm uốn tóc mới tinh, trước cửa tòn ten cái bảng nhỏ bán cạc điện thoại... 
Tôi đứng bên kia đường nhìn qua, hụt hẩng, buồn thiu. Say say như bị tình phụ...

 

3. Nước cạn... thăm thẳm!

Thằng nhóc nhà tôi một hôm thắc mắc : Sao mình không đặt một hòn non bộ nhỏ nhỏ trên cái hộc đồng hồ nước cho đỡ trơ hả Mẹ ? Ờ ờ, ý hay đa. Nhà nhỏ xíu, muốn bon chen chút tiểu cảnh để nhìn cho đỡ "xì trét" nên phải trưng dụng tối đa diện tích sử dụng. Vậy là một hôm đẹp trời, mẹ con khệ nệ khiêng về một hòn non bộ hao hao hòn Phụ Tử nằm thoai thoải trên cái chậu lớn vừa bằng... cái nón lá. Bỏ vài cọng rong đuôi chồn, thả vài con cá bảy màu... Ái chà chà, ra vẻ ra phết ! Chỉ có điều hành lang trước nhà rộng có hơn mét, nên muốn ngắm non bộ phải ngồi thu lu bó gối, thiệt là mất... nhã hứng ! Thôi đành "tri túc" vậy.

 

Ấy vậy mà chiều chiều, lấy cái ghế cóc ngồi ngắm thế giới nhỏ bé ấy cũng lắm điều thú vị. Đá trắng chập chùng, cây cần thăng tí nị nằm nghiêng dáng thác đổ soi bóng xuống mặt nước tĩnh lặng, mấy con cá nhỏ xíu lội lăng xăng... Một sự thú vị đơn giản mà đầy đặn dẫn tôi về với biết bao ký ức xa xưa...

 

Tôi chẳng biết gì về phong thủy, nhưng rõ ràng là cái non bộ mini đã thay đổi toàn bộ bộ mặt ỉu xìu của cái hành lang xưa nay chỉ có mấy nhánh vạn niên thanh cỗi gốc lắc lay buồn bã, cây nào cây nấy ốm đơ cao nhồng như bụi mía với túp lá xanh mòn mỏi bên trên. Chợt nhớ anh bạn cùng lớp chuyên tiểu cảnh và non bộ, trong một phim tài liệu đã luận về thuyết âm dương ngũ hành, biến những viên đá vô tri thành những vật sống đầy văn chương và triết lý. Dân ban C có khác.

 

Ờ, hồi đó nhà Ngoại rộng mênh mông, sao mấy người lớn không ai có ý làm một hòn non bộ giữa sân ta ? Cứ để cái sân lót gạch tàu trơ vơ thấy thương, cũng may là ngoài cổng còn cây dạ lý hương um tùm thơm ngát về đêm và mấy bụi cần dầy lá xanh um. Góc sân có một hồ nước bằng xi măng rất lớn xây kín chỉ chừa một khoảng trống vuông nhỏ, nhưng nó luôn được đậy kín tùm hụp giữ cho nước sạch, thỉnh thoảng cũng thấy bà Ngoại cho người ta đổi nước...

Vui nhứt là lâu lâu Ngoại sai anh tôi súc hồ, thôi thì đám con nít tụi tôi "lợi dụng thời cơ", mặc tà lỏn chui xuống, tha hồ tóe nước và vẫy vùng la hét để nghe tiếng vọng u u  lạ lùng sởn gai ốc. 
Kỷ niệm tức cười nhứt là có lần tụi tôi bàn nhau lén thả một mớ tép sống xuống hồ, tính nuôi cho nó lớn lên thành tôm càng xanh (tụi tôi tưởng vậy), nhưng sau đó vài ngày tụi nó chết sình cả lũ, làm thúi hoắc cả hồ nước, báo hại cả đám tụi tôi bị Ngoại bắt nằm sắp lớp trên bộ ván ngựa, mỗi đứa được vài cái bánh tét nhưn mây la khóc rân trời.

Bây giờ nhà đã về tay kẻ khác, căn nhà xưa đầy kỷ niệm giờ thành một khách sạn bề thế, xa lạ, dửng dưng giương mắt nhìn người chủ cũ thất thế một ngày trở về nhìn lại chốn xưa trong ngập tràn ưu uất và tiếc nuối...

 

Ký ức về một cuộc sống thanh bình chợt sống dậy : dĩ vãng sao đầy đặn đến choáng ngộp, hiện tại lại đơn giản đến ngậm ngùi... Tất cả những người thân yêu của tôi đã dứt áo quay lưng với thế gian này bỗng lần lượt hiện về buồn bã xanh xao... Lớp nước cạn trong lòng non bộ tí teo bỗng bàng bạc và thăm thẳm như chất chứa ngập ngụa nỗi buồn u ẩn không tên...

 

 

 TCQN

 04/2012 

 

TRO LẠNH

 

Tiết tháng bảy mưa dầm sùi sụt, 
Toát hơi may lạnh buốt xương khô 
Não người thay buổi chiều thu, 
Ngàn lau nhuốm bạc lá ngô rụng vàng... 
( Văn tế thập loại chúng sinh - Nguyễn Du)


 Cette vie est un songe, et la mort un réveil. 
(Cuộc đời như cơn mộng, cái chết mới là sự tỉnh giấc) 
(Calderon de la Barca)

Death is the door to a better life : the oldest strongest and most insistent wish of mankind. 

(Cái chết mở ra một cuộc đời khác tốt đẹp hơn, là ước vọng xưa cũ, mạnh mẽ và kiên trì nhất của con người) 
(Freud)

 

1. Không hiểu lúc trước bà chị tôi nghĩ sao mà đem hũ cốt của ông bà Ngoại, Ba Má, anh tôi và thằng cháu nhỏ gởi hết vô chùa "Hột Xoàn" (biệt danh một ngôi chùa lớn ở SG). Lúc đó sau 75 nhiều năm rồi, gia đình tôi suy sụp rồi, nhưng có lẽ luân lưu trong huyết quản của từng đứa chúng tôi vẫn còn rần rật dòng máu "công tử Bạc Liêu", nên chọn một chỗ yên nghỉ cho người thân, bà chị tôi cũng đi chọn chùa "sang", với một lý do rất ư là chánh đáng : nếu một ngày đẹp trời các chùa bị "dẹp", thì đây gần như "quốc tự", chắc được giữ lại, ông bà không đến nỗi bị "vô gia cư" !

Khi nói đến "chùa", ta hay liên tưởng đến chuyện "miễn phí". Như coi phim chùa, ăn chùa, xài chùa... Nhưng một chỗ nhỏ vừa đủ đặt một hũ cốt trên kệ của tháp cốt không hề "chùa" ! Khu "chung cư cao cấp Phú Mỹ Hưng" này được chia làm ba tầng, tầng dưới là tầng VIP, sáng sủa đẹp đẽ, được ở kế sát tượng Phật Địa Tạng đen mun sáng loáng. Tầng hai âm u hơn, chật chội hơn, là của "thường dân". Tầng ba trên cao rất sáng sủa phong quang, dành riêng cho các tăng ni đã viên tịch. Tầng trên tầng dưới, kệ cao kệ thấp, hàng "mặt tiền", hàng bên trong, tất cả đều có giá tiền khác nhau.

Tôi thường đi viếng tro cốt người thân vào các ngày bất định trong năm. Không phải Thanh Minh, không phải Vu Lan, không rằm tháng Bảy cũng chẳng phải lễ Tết. Tôi không chịu nổi khói nhang và cảnh chen chúc khó thở vào những ngày đặc biệt đó. Tôi chọn một ngày rất bình thường để có thể hoàn toàn thư thả cúi lạy chư Phật ở chánh điện mà không sợ chúi nhủi vào người khác, để có thể ngồi yên ắng trên mấy bậc của cái cầu thang xoắn ốc trên tháp cốt và thì thầm nói chuyện với từng người thân. Những gương mặt thân quen mà sao vời vợi xa, những ánh mắt sao trong vắt mà u buồn đến vậy... Nói theo kiểu Trịnh Công Sơn khóc mẹ : "Nhìn vào thấy buồn, ngậm ngùi, và sự vô nghĩa của cái chết càng vô nghĩa hơn...". Nỗi đau quặn thắt khi ta mất một người thân theo thời gian rồi có lúc cũng phai nhạt, chỉ còn lại nỗi ngậm ngùi bàng bạc, một niềm thương cảm cho những phận người sinh bất phùng thời trong phút chốc đất trời nổi cơn gió bụi...

2. Nếu là người cuối cùng của gia đình, chắc chắn tôi sẽ đem tất cả những hũ tro cốt đang gởi ở chùa ra rải ngoài sông lớn. Người ta cho rằng mỗi một linh hồn được nương nhờ cửa Phật sẽ sớm siêu sinh nhờ nghe các sư đọc kinh sớm tối. Tôi lại cho rằng cát bụi nên trở về cát bụi. Cả đời đã sống chung chạ với con người, vất vả ngoi ngóp trong cái quần thể phức tạp lẫn lộn giả chân ấy chưa đủ sao, đến khi bước sang thế giới bên kia còn muốn chen chúc nằm ngồi trong những dãy kệ u buồn ngột ngạt mù mịt khói nhang ở tháp cốt, mỗi ngày tai nghe mắt thấy cảnh tính toán tủn mủn của người giữ tháp (mập đến không thể nào mập hơn), luôn hăm he cho cốt "vượt biên xuống sông" nếu thân nhân không chăm chỉ lui tới cúng dường, và cười tít mắt miệng buông hàng tràng "tình thương mến thương" khi nhận phong bao - đó là tôi chỉ nói đến trường hợp ở nơi gia đình tôi gởi cốt, chớ không dám quơ đũa cả nắm.

Chẳng phải lãng mạn lắm sao, khi linh hồn ta bồng bềnh cao cao trên kia nhìn xuống thấy thân xác mình lấm tấm trắng mặt sông rồi chan hòa theo dòng chảy? Gió nhẹ, chiều buồn, mấy con chim nhỏ chao chác trên mặt nước lăn tăn... Ai "ham vui" thì nương theo sóng mà lên chơi mặt nước cùng với sóng tung tóe reo vui, ai muốn thật sự yên nghỉ thì cứ nằm yên nơi đáy nước, ru hờ với rong rêu...

Khi còn trẻ tôi thường tưởng tượng ngôi mộ của mình đìu hiu chênh chếch trên đồi vắng, dưới bóng cây cổ thụ râm mát, có cỏ xanh bạt ngàn và tiếng chim ca trong vắt gần xa...

Trời cuối thu rồi em ở đâu? 
Nằm trong đất lạnh chắc em sầu. 
Thu ơi đánh thức hồn ma dậy, 
Ta muốn vào thăm nấm mộ sâu...

(Đinh Hùng)

Lớn lên, tôi thích nghĩa trang Tây phương, bình đẳng, sáng sủa, an bình, thảm cỏ xanh mướt phẳng phiu, bia mộ y nhau đều tăm tắp, không như nghĩa trang người Á đông, ma quái u tịch:

Trèo lên bức tường đổ mà trông về quãng đường xa : mồ con mã lớn chỗ năm chỗ ba. 
Trước kia cũng là người cả, bây giờ đã hóa ma. 
Nào vợ nào con, nào cửa nào nhà... 
Nào câu đối đỏ, nào mành mành hoa. 
Nào đâu, đâu cả, chỉ thấy sương mờ, nắng dãi với mưa sa... 
(Tản Đà)

Càng không ưa kiểu quần thể lăng mộ lòe loẹt lãng phí quá mức để khoe mẽ ở một số địa phương ngoài Trung, chết rồi vẫn bị lôi kéo vào cái không khí đua chen vật chất, khiến cho ngôi nhà của người chết trở thành bộ mặt hợm hĩnh của người sống, nơi yên nghỉ ngàn thu biến thành chỗ khoe giàu khoe sang...

Nghe nói giờ đây khoa học tiến bộ, có những người vợ cho người ép tro cốt của chồng thành kim cương hay hồng ngọc để làm nhẫn đeo. Tôi lẩn thẩn tự hỏi làm sao biết người chết có thích không khi ở mãi bên ta? Sợ rằng ngoài mặt thâm tình mà trong lòng ngán nhau như cơm nếp nát? Đâu có ai trở về ghi lại cảm nhận của mình khi đã được tự do giải phóng rồi nhưng thân xác vẫn bị o ép câu thúc chẳng được thoải mái trở về hư không ? Mà ai lại nỡ đem đun tro cốt người thân trong lò nhiệt độ cực cao mấy ngàn độ suốt ròng rã chục tiếng đồng hồ để ép thành kim cương hay hồng ngọc làm nữ trang cho mình, dù vẫn biết rằng "chết là hết"...

3. Tôi làm đơn hiến xác cho Đại học Y Dược Sài Gòn từ khi còn rất trẻ. Mỗi tháng chạp âm lịch hằng năm, bộ môn Giải phẫu học Đại học Y Dược đều có thơ mời tham dự lễ Macchabée tri ân những người hiến xác cho khoa học. Mấy năm sau này nghi lễ đơn giản hơn, chỉ tổ chức gói gọn trong sinh viên và các giáo sư bác sĩ. Chồng con tôi không ai đồng ý chuyện hiến xác. Mấy cha con không thoải mái khi nghĩ đến cảnh thân xác tôi bị mổ xẻ manh mún cho đến khi không còn xài được nữa sẽ được đem thiêu, sau đó tro cốt gởi trả về cho gia đình. Do vậy chuyện tro cốt của tôi thỉnh thoảng lại là vấn đề gây tranh cãi. Tôi thì chỉ nghĩ đơn giản rằng, chắc rất có ích khi bọn sinh viên trường y mổ bung tôi ra để nghiên cứu một trường hợp khá là đặc biệt : một cơ thể đầy bịnh tật mà bề ngoài trông vẫn rất... hiên ngang !

Tôi không thích tro cốt của mình lưu lại nơi tháp cốt nhà chùa, ngột ngạt lắm những hũ cốt san sát, tối tăm... Rãi tro ra biển, lãng mạn, trữ tình ! Thân xác tung hê theo gió lộng. Mặt nước có lẽ cũng không nề hà chi nhúm tro tội nghiệp, mà cuộc đời bất đắc chí chẳng mong kéo dài chi cho đa thọ đa nhục.

O Mort ! 
Vieux capitaine, il est temps, levons l'ancre ! 
Ce pays nous ennuie. 
O Mort ! Appareillons ! 
(Hỡi Tử thần ! 
Vị thuyền trưởng già ơi, đã đến giờ rời bến ! 
Cõi đời này ta đã ngấy. 
Tử thần ơi hãy sửa soạn đi thôi !) 
(Beaudelaire)

 

Chẳng biết sao cứ hễ nói chuyện tro cốt, là tôi lại nhớ tới một chuyện đáng xấu hỗ cho một quân vương : Sau khi đánh thắng quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh đã cho tàn sát tất cả những người có liên quan đến Tây Sơn, còn cho đào mộ dòng họ vua Quang Trung lên, bỏ xương cốt vào sọt để quân binh tiểu tiện vào, sau đó đem xương sọ của mấy anh em vua Quang Trung bỏ vào lu ếm đối, xiềng xích.

Có sách nói sở dĩ Nguyễn Ánh trả thù tàn độc như vậy là do ngày trước vua Quang Trung đã cho đào xương cốt cha mẹ Nguyễn Ánh quẳng xuống sông. Thực hư chẳng biết ra sao, nhưng nếu chuyện này là thật (nếu Quang Trung Nguyễn Huệ có lỗi trước) thì, cư xử y chang kẻ bất nhân, cũng hóa ra mình là kẻ bất nhân, không xứng đáng làm vua một nước. Hơn nữa, dù cố biện hộ thế nào, thì việc Nguyễn Ánh xử tử mẹ con nữ tướng Bùi thị Xuân bằng cách cho voi giày, cũng là một hành động trả thù tàn ác và hèn mọn.

Xưa nay kẻ chiến thắng chỉ được mọi người tôn trọng và sử sách tôn vinh khi cư xử với kẻ bại trận bằng tấm lòng cao thượng vị tha. Khổng Minh Gia Cát Lượng thời Tam quốc bắt Man Vương Mạnh Hoạch dễ như trở bàn tay, nhưng vì muốn thu phục nhân tâm nên bảy lần bắt rồi lại thả, để cuối cùng Mạnh Hoạch "tâm phục khẩu phục", suốt đời trung thành với Thục Hán. Khổng Minh trả đất trả ngôi cho Mạnh Hoạch, không tham cưỡng chiếm, không đặt quan cai trị. "Người Man biết ơn, tự lập sinh từ thờ Khổng Minh bốn mùa, từ đó biên cương phía nam yên bình không lo chinh chiến"... Vậy mới biết làm dân đen thì dễ, làm người cầm cân nảy mực mới khó!

Xin lỗi bạn, tôi lạc đề xa quá. Tôi trở lại đây. Giờ tôi sẽ kể bạn nghe một chuyện kỳ lạ xảy ra với tôi nhiều năm về trước khi tôi đi viếng hũ cốt người thân ở chùa. Như đã nói ở trên, tầng hai tháp cốt khá chật chội và âm u - chật chội không phải vì tháp không đủ lớn, mà vì tất cả các kệ đều chập chùng đầy ngập hũ cốt, chỗ trống hầu như không còn mấy. Một bàn thờ Phật nhỏ, thấp, được đặt ở giữa tháp, nhang khói mù mịt. Có bảng thông cáo yêu cầu không cắm nhang ở các hũ cốt, nhưng thấp thoáng đó đây vẫn thấy nghi ngút khói trên các dãy kệ (có lẽ do người Việt mình luôn "nổi tiếng" không ưa khuôn phép). Mùi trầm hăng hắc của nhang, mùi thơm nồng từ các vòng hoa lài trắng tinh chất vun dĩa trên bàn Phật và trên các hũ, mùi tanh tanh lành lạnh của âm khí... đã tạo nên một mùi rất đặc trưng nơi tháp cốt.

Các hũ cốt xếp san sát thành ba bốn hàng trước sau trên các kệ vòng quanh tháp. Nếu hũ nằm ở kệ trên, phải leo lên cầu thang xoắn mới thấy được người thân (nếu hũ ở "mặt tiền"), nhưng không thể với tới. Do vậy, khi muốn lau sạch bụi bậm cho các hũ, mình không thể tự làm, mà phải nhờ thằng bé giúp việc trong tháp cốt, dĩ nhiên là kèm thù lao. Nó sẽ leo lên một cái thang cao ngất, phất lia miếng giẻ sơ sài qua loa. Thôi thì miễn bụi không phủ dầy che mờ ảnh chụp gắn trên hũ là được rồi. Có những chuyện mình không thể không chắt lưỡi cho qua, dù có bực bội ít nhiều.

Hôm đó tháp cốt khá vắng. Tôi ngồi trên bậc cầu thang xoắn, lầm thầm "nói chuyện" với từng người thân trong cái không khí nhờ nhờ lặng ngắt đó. Này là ông Ngoại tôi, giàu có vàng phơi bằng nia mà gương mặt khắc khổ như một lãng tử phong trần. Này là bà Ngoại tôi một phụ nữ cứng cỏi bản lĩnh. Ba tôi lừng lẫy một thời công tử Bạc Liêu, Má tôi đôi mắt buồn nửa đời u uất, anh tôi một đời tài hoa khẳng khái, đôi mắt sáng xếch nhẹ và nụ cười tươi, và cuối cùng, thằng cháu nhỏ của tôi đôi mày đen nhánh hai mắt tròn ngây thơ, nó cười toe toét răng còn chưa mọc đủ... Tất cả những cuộc đời khổ đau có, hạnh phúc có, phong lưu có, bất hạnh có... giờ chỉ là những nắm tro buồn tù túng ngột ngạt trong các bình sứ vô tri...

Giữa không gian trầm mặc đó, từ góc khuất xa nhứt của tháp cốt, một chuỗi cười thơ trẻ vang lên, khanh khách, vang vọng xa mà gần, giòn tan trong vắt, ngân như tiếng khánh. Tôi hoàn toàn không có ý niệm về sự sợ hãi, cứ cho là có đứa bé nào theo người lớn vào tháp rồi đùa giỡn cười vang. Ngồi nãy giờ cũng đã lâu, tôi xá người thân rồi đứng dậy xuống lầu ra về. Lúc đó chung quanh rất vắng lặng, xuống đến tầng dưới, chỉ đôi ba cụ già quỳ lạy Phật Địa Tạng, vị sư giữ tháp đang ngồi tại bàn lúi húi đếm tiền, tuyệt nhiên không có đứa trẻ nào. Tôi đi vòng ra phía sau tháp, chỉ là một khoảng đất rộng vắng người, cỏ dại lô xô lởm chởm gạch đá, ở góc tường năm bảy hình nhân xe ngựa chờ đốt, xa xa một đống rác lớn nghi ngút khói... Ai đã buông tràng cười giòn giã pha lê? Linh hồn trẻ thơ không vướng bận thiên hạ sự, bồng bềnh trong chốn u minh, chơi vơi theo tiếng kinh kệ, lòng thanh khiết đọng thành chuỗi cười vô tư?

4. Tôi có nhỏ bạn thân từ hồi còn học đệ Thất. 75 giải phóng, 76 nó lấy chồng là thủ trưởng của nó, lớn hơn nó gần hai mươi tuổi. Bạn bè từ hồi để chỏm, hơn ba mươi năm sau tôi gặp lại nó nhân dịp một đứa trong bọn gả con, lúc ấy nó đã cháu nội, cháu ngoại đầy đàn. Bốn năm con bạn già nằm gác chân lên nhau, nói chuyện suốt đêm, mấy bà già U.60 gọi nhau í ới bằng "hỗn danh" Tre Miễu, Hột Mít, Chim Sâu... và nhát ma nhau la í ới y như hồi còn đi học. Rồi nhỏ đó kể cho cả bọn nghe chuyện hồi nẳm lúc chồng nó đi bộ đội bên Campuchia, tối đóng quân ở một ngôi chùa, chồng nó không tin có ma, là người "chẳng sợ trời cũng không sợ đất" (nguyên văn), ổng mới cắc cớ tới chỗ bàn thờ cốt, nạy nắp hũ cốt của người ta ra rồi đổ tro cốt của người này qua hũ của người kia, giỡn với nhau rần rần, bảo "ông này qua hũ bà kia nằm chung cho ấm cúng". Nó kể chuyện tỉnh bơ, vừa kể vừa cười hí hí, không có vẻ gì là chê trách, còn lộ vẻ tự hào lấy được ông chồng bạo dạn.

Tôi ngỡ ngàng. Con bạn tôi mới ngày nào còn rất sùng đạo và duy tâm, giờ đây nó đem chuyện xúc phạm người chết ra làm chuyện tếu, thì có lẽ bạn tôi đã đổi thay quá nhiều???

5. Lúc cải táng Ngoại tôi ở Long Khánh đem về thiêu ở lò thiêu Phú Thọ, Sài Gòn, việc thiêu xác còn thủ công lắm, qua cửa sổ lò thiêu thấy tận mắt hòm cháy từ từ, chờ tới khi thiêu xong, họ đổ ra một khay thiếc rất lớn hình chữ nhựt, chờ bớt nóng mới dùng cái gắp than để lượm cốt lẫn lộn trong tro than. Nghe họ nói tro cốt thì nhẹ và trắng bông, còn tro than thì nặng và đen xám. Lúc đó tôi sợ họ lựa sót nên cũng tới giúp một tay, mới biết hơi nóng vẫn còn hừng hực bốc lên rát mặt, mới thấy thương cho những kiếp người vất vả kiếm sống nơi lò thiêu.

Mấy năm sau này, khi Má tôi mất, thiêu ở Bình Hưng Hòa, mọi thứ gọn nhẹ đơn giản hơn nhiều. Người ta cho chúng tôi thắp nhang lạy Má lần cuối rồi hạ quan tài xuống lò thiêu bằng thang máy, sau đó bảo mình ra về nhường chỗ cho những đám sau, hẹn đầu giờ chiều trở lại, họ đưa cho mình hũ cốt hoàn tất. Tôi cầm hũ tro cốt Má trong tay, ngậm ngùi liên tưởng đến cả một cuộc đời đủ đầy ngọt ngào cay đắng, cuối cùng còn lại nhúm tro nhẹ tênh này đây, mà cũng không biết họ có thật sự cho hết tro cốt của Má vào không, hay là vốc đại một nắm nhỏ bỏ vào lấy lệ, phần còn lại thì xiêu lạc phương nào? Thì thôi, đức Phật nói thân xác con người chỉ là vật hư ảo, một sự luân chuyển tứ đại mà thôi, nên sau khi nhắm mắt mọi thứ "hoàn không" cũng là lẽ thường tình, chớ cứ nghĩ ngợi hoài làm chi những chuyện thao túng trong tay thiên hạ, mà mình bất lực chẳng làm được gì ?

Quê Nội tôi ở Sóc Trăng, đất đai của Nội chạy dài tới tận Bạc Liêu, nhưng không hiểu sao khu mộ gia đình lại ở miếng đất lớn khoảng giữa đường đi Kế Sách. Mộ ông bà Nội xây theo kiểu Tàu hình cánh dơi (ông nội tôi là người Minh hương), dưới chân ông bà là con cái, cháu chắt nằm lớp lớp yên bình. Chắc chắn ở đó sẽ thiếu một chi họ là gia đình chúng tôi, những đứa cháu không may mắn, đã và sẽ gởi nắm xương tàn khắp bốn phương trời vì không có dịp quay về cố hương.

Riêng tôi, một ngày nào nằm yên nơi đáy nước, có lẽ đó mới là lúc cảm thấy an bình thật sự. Cởi bỏ hết những muộn phiền tiếc hận, tâm trí thong dong, lòng thanh thản... Hạt tro là tôi bây giờ mới vô tư vươn mình đùa chơi cùng con cá nhỏ...

Trần gian bay biến vào hư ảo, 
Ta sẽ mơ bằng tim đã tro... 
(Pha Lê)

TCQN 

08/2012 

____________________________________________________________________ 

 THẰNG BỤI ĐỜI

 

(Giống chó Papillon)

 -----------------------------------------

Mấy hôm nay những người yêu cún đều xôn xao tin bé cún bị băng mõm đến hoại tử trơ xương mũi ở Bến Tre. Tôi chợt nhớ tới thằng Bụi Đời đáng thương của tôi ngày nào. Nó được cứu, nhưng tội nghiệp, nó không thích nghi được với cuộc sống ấm êm, như cậu bé rừng xanh không quen với cuộc sống văn minh. Nên nó đã bỏ tôi, bỏ cái thế giới độc ác này mà đi...

 

(Chú thích: Hai bé cún Fidèle và Loyale tôi nhắc trong bài, khi nuôi lớn tôi tặng Fidèle cho bạn của anh tôi, được cưng như trứng mỏng, tiếc thay con bé không hưởng được hạnh phúc dài lâu, sau 75 Fidèle bị cho vào bao chở đi thật xa đem bỏ, không biết sống chết ra sao. Loyale may mắn hơn, được thương yêu và ở hết đời với bạn tôi Trần Ngọc Thanh Mỹ con thầy Tổng Giám thị Trần Ngọc Nhung).

-------------------------------------

THẰNG BỤI ĐỜI

 

Cô đặt tên nó là thằng Bụi Đời hẳn có lý do.

 Lần đầu tiên cô gặp nó là lúc nó đang lùi cái cơ thể bé xíu tàn tật vào tận góc đống rác để chống cự một cách vô vọng với ba con chó lớn hung hãn. Lúc đó nó còn nhỏ, nhỏ lắm. Răng sữa, và nanh dù còn bé tí trong vắt cũng nhe ra dữ dội, lông trên lưng dù thưa thớt và dơ dáy bùn sình, cũng dựng đứng lên như những chú chó anh hùng quyết tử. Nó xoạc ba chân - vì nó chỉ còn có ba chân - mà gầm gừ, tuy run run nhưng đầy dũng khí, một chân sau buông thõng lặc lìa với những túm lông se lọn thảm thương.

Bà già bán thuốc lá gần đó quăng mấy viên đá vào lũ chó lớn làm chúng tháo chạy tán loạn, những âm thanh ăng ẳng inh tai túa ra khắp bốn phía. Cô tưởng con chó nhỏ của bà, nhưng không phải.

- Chó nhà ai bỏ đây lâu rồi đó cô. Tội nghiệp quá, cứ bị chó lớn đánh suốt.

 Cô vẫn ngồi trên xe đạp, lòng phân vân. Chiếc giỏ đi chợ của cô hãy còn trống không, mà nửa tiếng nữa cô phải có mặt ở lớp Anh văn thầy Sở - hôm ấy tới phiên cô thuyết trình. Một dung rủi không hợp thời. Cô lại nhớ đến thân phận ở nhờ của mình. Nhưng cô không nỡ bỏ đi. Không nỡ - đó là nhược điểm cố hữu mà ông Trời rắn mắc đã thân tặng cô như một vố chơi khăm.

 Cô đến bên nó, gọi Kiki thân thiện. Con chó nhỏ nhìn cô đầy cảnh giác. Nó cứng người lại giữ thế thủ như để sẵn sàng chống trả. Nhìn gần, nó xấu xí dễ sợ. Đó là một chú cún con đen thui, xơ xác và ốm đói chưa từng thấy. Mõm nó nhọn hoắc như mõm chồn, một bên tai rách toác đã thành thẹo, đôi mắt nhỏ tí như hai hột đậu màu vàng nhạt ánh lên nét lạ lùng hoang dã. Máu rướm trên hai bả vai và bê bết ở mạng sườn, cái sinh vật nhỏ bé bằng cườm tay đó đang run lên từng cơn dưới ngọn gió lạnh lùng của buổi sáng lập đông.

- Cô ơi, đem nó về nuôi đi, làm phước - Bà bán thuốc lá lại gọi.

Cô cười: "Cháu không có nhà, nhưng đỡ hơn nó cái không bị ai cắn". Và nghĩ thầm: Người ta cắn không chảy máu, dù vết cắn tàn ác hơn nhiều...

 Cô xòe tay gần hơn, lại gọi Kiki. Lần này khả quan hơn, nó ngửi ngửi tay cô, đuôi hơi cụp và lông lưng đã xếp. "Ngoan nhe, Kiki..."

Cô âu yếm vuốt đầu nó khi thấy cái đuôi xác xơ và trụi lủi như đuôi con chuột cống bắt đầu vẫy nhẹ. Nó làm thinh khi cô nhấc nó lên bỏ vào giỏ. Thật tình mà nói, lúc ấy cô không thể không nhăn mặt vì nó hôi hám đến phát khiếp.

 Suốt đoạn đường về nhà, nó khá biết điều, nằm yên trong giỏ. Thật may, nhỏ-bạn-chủ-nhà của cô lúc ấy đi vắng. Chưa kịp mở cửa, con Lucky-ù của bạn cô nghe hơi lạ sủa rinh. Nó biết địa vị chủ nhà của nó và không chấp nhận có hai mặt trời.

Cô đi nhanh vào nhà trong, đóng cửa ngang để chận con Lucky rồi nghiêng giỏ. Con cún bước ra, đàng hoàng và từ tốn như một bang chủ, mặc kệ tiếng sủa ông ống của con Lucky điên cuồng cà khịa bên kia cánh cửa. Nghĩ là nó đói lắm, cô lục tủ kiếm thứ gì cho nó ăn tạm. Khoai lang, chê. Khuấy một chút sữa trong chén, cũng ngoảnh. Cô bực mình: "Hổm rày mầy ăn cháo bào ngư chắc?".

Sau đó cô nghĩ tội nghiệp có lẽ nó bị đau nhiều vì những vết thương nên đi lấy thuốc đỏ bôi cho. Nằm vùi trên chiếc khăn lông cũ cô xếp trong góc nhà, nó nhìn theo cô lom lom. Dường như con vật bị đuổi xua và vùi dập quá sớm trong thời thơ ấu hiểu rõ luật đời nên không quen biểu lộ tình cảm dù với người ơn.

 Trưa, bạn cô về, nó la rầm - chỉ kém ồn hơn con Lucky-ù của nó một chút: "Trời ơi, mi lại đem cái gì về nữa đây? Ghê quá!"

Cô cười hì hì: "Ta có nuôi ở đây đâu. Cho nó ở nhờ qua đêm, mai ta đem về trại. Thôi đừng nhăn hoài mau già, làm phước gặp chồng hiền!"

Bạn cô phì cười, nhưng mỗi khi ra nhà sau, nó bịt mũi và nhổ nước miếng luôn miệng. Nó vái dài khi thấy cô pha nước nóng tắm cho Bụi Đời... Thằng bé vẫn lặng yên để cho cô muốn làm gì nó thì làm. Tắm xong, nó sạch sẽ hơn nhưng vẫn xấu xí cách đáng thương. Nó liếm láp chút sữa như một em mèo quý tộc rồi vào chỗ mình ngủ vùi...

Thật may là ngay hôm ấy chị cô ghé thăm nên hôm sau cô gởi nó về trại theo chị. Thế nào khi thấy Bụi Đời, Má cô cũng nói: "Cái con, hết mèo mù tới chó què. Thiệt tình!"

Cô biện hộ trong thơ, đại để: "Nhà mình đất rộng lại quá ít người, con Chiêu Hà mới bị người ta thuốc chết, con Cỏ May thì đã già, sau này thằng Bụi Đời sẽ là tay giữ trại đắc lực vì nó anh hùng như cảm tử quân..."

 Chị cô về trại. Cô yên tâm về phận Bụi Đời, mỉm cười nghĩ đến lúc về thăm thấy nó đã lớn xộn và chạy ra mừng quấn quýt...

Rồi cô chợt nhớ đến những con chó xinh đẹp của một thời vàng son. Hồi đó, lúc gia đình cô còn giàu có, người ta biếu cho đôi chó tuyệt đẹp giống Papillon. Con đực cô đặt tên Bích Ty, con cái Yên Thảo, lấy ý từ câu thơ "Yên thảo như bích ty" (Xuân Tứ - Lý Bạch).

Yên Thảo lớn lên sinh lứa đầu được hai gái một trai. Hai bé gái, Fidèle và Loyale, trắng muốt, xinh đẹp như cha mẹ chúng. Còn thằng út, không biết giống ai mà đen thủi đen thui với hai chấm vàng tròn xoe trên mắt, lông không xù và bốn chân ngắn ngủn. Lọt lòng được vài ngày, mắt cả ba đều bị mưng mủ. Bác sĩ bảo chúng bị trùng huyết vì cha mẹ là anh em ruột. Cô chăm sóc cho chúng như con mọn vì chúng vừa bệnh tật, mà mẹ chúng lại không có một giọt sữa! Ở cái tuổi ham ăn ham ngủ, cô phải dậy mấy lần trong đêm để nhỏ mắt và khuấy sữa rồi cho vào chai nhỏ mắt, sau đó nhỏ sữa từng giọt vào miệng mỗi đứa.

Khi chúng đã mạnh lành, biết ăn cơm và chạy giỡn lung tung khắp nhà thì ba cô, vì chịu không nổi lũ nhỏ ngứa răng cứ xé vớ và gặm giày, bắt phải đem cho hết. Cô đành cho hai bé gái, còn thằng út É Lâm - tên thằng mọi nhỏ trong một quyển truyện tuổi thơ - thì cô nhất quyết giữ lại, viện lẽ nó xấu xí sợ bị người ta hất hủi.

Ngày cho Fidèle và Loyale, cô khóc đến sưng mắt khiến cả nhà đều buồn cười. Anh cô nói: "Cái con, lớn rồi mà như con nít".

Ba cô thì không vui. Ông cho rằng cái tư chất Lâm Đại Ngọc báo trước những điều không hay cho đời cô sau này.

Một năm sau, tháng tư bảy lăm, cô được biết Fidèle bị chủ nó quẳng ra đường không thương tiếc vì sợ mang tiếng xa hoa. Nhưng đến lúc ấy thì cô đã không còn nước mắt để khóc cho chúng nữa...

 

Ngày nay, thằng Bụi Đời là hình ảnh trái ngược với những con chó "tiểu thơ" nhà cô. Cô nghĩ, đã bắt đầu cuộc đời ở đống rác, nó sẽ sống vững trước mọi biến cố, cho dù gia đình cô một lần nữa có ly tan...

Cô lầm. Tháng sau chị cô lên SG cho hay về nhà được một tuần thì nó chết. Chị nói cơm cá nó không thèm ngửi, chỉ ra hiên nhà bắt kiến ăn. Ăn kiến? Thật lạ lùng. Chị còn bảo suốt tuần ấy nó không chịu làm quen với ai, ngay cả con Cỏ May tuy đã già nhưng rất thân thiện với bọn cún con, thậm chí sẵn lòng cho chúng bú thép. Em trai cô gọi Bụi Đời là "Thành Cát Tư Hãn" để đọc trại tên "Thiết Mộc Chân" thành "Thiếu Một Chân". Vậy mà nó mang máng biết người ta giễu cợt, bèn thử một miếng nanh, may mà em cô tránh kịp, từ đó hễ thấy bóng em cô từ xa là nó gầm gừ dọa dẫm.

Rồi chị cô kết luận: "Đó là một con chó vừa xấu xí vừa thù dai, thật không dễ thương chút nào".

Bạn cô bồi thêm: "Không phải là chó, nó là con chuột cống lại chồn hôi!"

 

Hơn mười năm rồi. Đã quá nhiều thay đổi. Bạn cô lấy chồng, ly dị, rồi đi Pháp, sống khổ sống sở vì trong nước đã quen phóng túng với vô số nhân tình, bây giờ phải một mình lăn lộn kiếm sống với số vốn sinh ngữ quá khiêm tốn, nay đã có ý muốn quay lại quê nhà.

Thầy Sở cũng đã đi Mỹ, không biết có khi nào chợt nhớ đến cô học trò, tuy học khá nhưng ba trợn, đã bỏ bài thuyết trình quan trọng để đem con chó hoang tàn tật về nuôi như thầy đã cười nhạo cô ngày nào.

 Đời cô cũng trải nhiều khúc quanh. Và thật kỳ, cô cứ nhớ tới bé cún ba chân đáng thương của cô, mỗi lúc càng thấu hiểu tâm trạng nó như chính tâm trạng mình: mặc cảm, nghi kỵ, hằn học, lạnh lùng... Và mỗi ngày càng thấy thương nó như chính thương thân...

 

Trần Cẩm Quỳnh Như

15/11/1994